26.03 od Pauliny Parchyty

Dojrzałość/gotowość szkolna
Granice tych pojęć - niewyraźne, często stosowane są one (pojęcia) zamiennie. Dotyczą dwóch różnych aspektów rozwoju dziecka. Dojrzałość szkolną należy rozpatrywać w aspekcie bieżącego rozwoju dziecka. Gotowość - w aspekcie sfery jego najbliższego rozwoju.

Strefa najbliższego rozwoju = poziom najbliższego rozwoju.
W strefie najbliższego rozwoju mieszczą się zachowania intelektualne, które jeszcze nie występują spontanicznie, lecz które można już wywołać, gdyż istnieje odpowiednia gotowość funkcjonowania centralnego układu nerwowego. Możemy to zrobić poprzez zachęcanie dziecka do wysiłku, podtrzymując jego tok rozumowania i wspomagając go.
SNR można określić jako różnicę pomiędzy poziomem rozwiązywania zadań w samodzielnym działaniu a poziomem rozwiązywania zadań „przy pomocy"( L.S Wygotski)
Dojrzałość szkolna odwołuje się do tych sprawności i umiejętności dziecka, które dobrze już opanowało. Ma ona związek z dojrzewaniem dziecka. Gotowość zaś dotyczy sprawności i umiejętności, które dziecko jest w stanie opanować. Jest więc szansą daną dziecku, która bez odpowiedniej, zewnętrznej stymulacji zostanie zaprzepaszczona.
„Gotowość nie jest stanem, na który wystarczy po prostu czekać, ale trzeba ją wykształcić.” (J.Bruner)
Zamienne stosowanie powyższych terminów uzasadnia fakt: efektywne funkcjonowanie dziecka w szkole wymaga osiągnięcia i dojrzałości, i gotowości do nauki.
Co to jest dojrzałość/gotowość szkolna?
Szeroko rozumiana dojrzałość szkolna:
• dojrzałość intelektualna, w której zawiera się dojrzałość do czytania i pisania oraz dojrzałość do uczenia się matematyki,
• dojrzałość fizyczna,
• dojrzałość społeczno- emocjonalna.

Dojrzałość szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko takiego stopnia rozwoju umysłowego, emocjonalnego, społecznego i fizycznego, jaki umożliwia mu udział w życiu szkolnym i opanowanie treści programowych klasy pierwszej. (W. Okoń)
E. Gruszczyk-Kolczynska określa gotowość szkolną w trzech istotnych sferach:
• samodzielności,
• umiejętności pokonywania trudności,
• przygotowaniu do nauki pisania, czytania, matematyki
Dojrzałość intelektualna - niezbędny warunek powodzenia dziecka u progu nauki szkolnej.
Dojrzałość intelektualna to "taki poziom rozwoju funkcji poznawczych, który umożliwia dziecku osiąganie dobrych wyników w nauce szkolnej ". (W. Brejnak)
Funkcje poznawcze to :
• spostrzeganie,
• pamięć,
• myślenie i uwaga.

KRYTERIA GOTOWOŚCI SZKOLNEJ
Motoryka duża:
pojawia się tzw. głód ruchu, który może trwać do 9 lub nawet 10 roku życia. Należy zadbać o aktywność fizyczną uczniów.
Skok rozwojowy dotyczy dzieci od 5,5 do 6,5 roku, prawidłowo rozwijających się.
W stosunkowo krótkim czasie następuje wiele zmian w rozwoju dziecka:
• inny wzrost i inne proporcje ciała,
• inna jakość wszystkich procesów psychicznych, fizycznych, społecznych.

SZEŚCIOLATKI
• kolorują obrazek bez wychodzenia za linię,
• wycinają nożyczkami po liniach falistych,
• wykonują linie figurki z plasteliny,
• mogą uczyć się pisać, ale po napisaniu dwóch linijek potrzebują odpoczynku,
• ważny jest dla nich efekt końcowy czynności manualnych, więc udoskonalają swoje prace.
Lateralizacja
Dominacja w zakresie ręki, nogi, oka i ucha jest już ustalona u większości pięciolatków. U sześciolatka ustalona powinna być prawo -lub leworęczność. jeżeli dziecko wciąż przekłada narzędzia z ręki prawej do lewej wskazana jest konsultacja w poradni psychologiczno pedagogicznej.
W nauce szkolnej ważna jest stronność w zakresie ręki i oka.
Skrzyżowana lateralizacja - trudności w nauce czytania i pisania na początkowym etapie.

Samodzielność
Sześciolatek powinien już umieć: • ubrać się i rozebrać, • zapinać guziki i suwaki, • wiązać sznurowadła.
Uwaga i pamięć
• sześciolatki nadal łatwo rozpraszają się i odrywają od danego zajęcia, należy przyciągać ich uwagę, np. odpowiednim komunikatem: • skupić się mogą około 20 minut na zajęciach dydaktycznych, po kilku miesiącach - 30 minut; • uwaga jest niepodzielna, dlatego mogą nie słyszeć dorosłego, gdy nad czymś się koncentrują.
• umieją wykonać dwie czynności naraz pod warunkiem są one wyćwiczone i zautomatyzowane.
• zaczynają pamiętać o powtarzających się obowiązkach;
• nie zawsze sześciolatki potrafią same przywołać z pamięci jakieś treści (opisać zdarzenie, powiedzieć wiersz);
•konieczne może być zadawanie pytań i naprowadzanie.
Funkcje wzrokowe
Sześciolatki nie mają trudności z oddzieleniem tego, co ważne od tego, co nieważne na obrazku. Zwracają uwagę, czy coś na obrazku znajduje się na górze, czy na dole, z prawej czy z lewej strony.
• Rozumieją pojęcia związane z przestrzenią, używają określeń: na , pod, za, w, przed .
Rozwój mowy i funkcje słuchowe
• Mowa - podstawa komunikowania
• Poprawne wypowiadanie głosek, posługiwanie się pełnymi zdaniami, bogaty słownik - ułatwia naukę czytania i pisania, rozumienie treści przekazywanych przez nauczyciela.
• Wada wymowy przyczyna trudności w nauce czytania i pisania.
•Proces kształtowania się wymowy powinien byc zakończony do 6 roku życia.
Sześciolatki powinny:
• wymawiać prawidłowo wszystkie głoski, łącznie z głoskami: sz, ż, cz, dż, r oraz dłuższe wyrazy, jak np. hipopotam, kaloryfer,
• budować wielozdaniowe wypowiedzi; • podzielić wyraz na sylaby; • powiedzieć na jaką głoskę zaczyna się wyraz; różnicować wyrazy dźwiękopodobne, a - półka, Tomek - domek;


Myślenie i poziom wiedzy
Dziecko gotowe do podjęcia nauki szkolnej powinno:
-znać swoje imię i nazwisko, adres, imiona rodziców;
-nazwy zawodów rodziców: - nazwy zwierząt domowych, dni tygodnia i pór roku.
Sześciolatki:
• kształtuje się wnioskowanie przyczynowo-skutkowe; • prawidłowo podają kolejność zdarzeń;
• kształtuje się myślenie pojęciowe - potrafią wskazać podobieństwa między obiektami; • w niektórych przypadkach potrafią podać kategorię nadrzędną, do której należą obiekty (np. kot i pies to zwierzęta);
• mają bogatą wyobraźnię - nie zawsze odróżnią rzeczywistość od fantazji.
Myślenie matematyczne
Sześciolatki:
• przeliczają ponad 10 konkretnych elementów:
• na materiale konkretnym również dodają i odejmują:
• nie znają się na pieniądzach ani nie potrafią korzystać z zegarka:
• powinny mieć ukształtowane pojęcie stałości ilości nieciągłych.
Rozwój emocjonalny i społeczny
Niedojrzałość emocjonalna i społeczna przyczyną poważnych trudności w szkole-
Sześciolatki potrafią:
• kontrolować emocje. działają nieco mniej impulsywnie niż pięciolatki.
• potrafią odroczyć przez chwilę reakcję
• potrafią przewidzieć konsekwencje działań, choć tylko w najbliższej przyszłosci;
•umieją poczekać na swoją kolej
Dziecko dojrzałe społecznie:
• nawiązuje kontakt z rówieśnikami i osobami dorosłymi;
• dostosowuje się do nakazów i zakazów opiekunów:
• respektuje reguły zabawy prowadzonej z innymi dziećmi:
• słucha poleceń osoby dorosłej; wie że trzeba posprzątać po zabawie.
Czynniki determinujące dojrzałość/gotowość szkolną.
1. Czynniki indywidualne (uwarunkowania osobnicze) -przekazane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości organizmu, czyli:
• inteligencja, • zdolności, • a także własna aktywność dziecka.
2. Czynniki środowiskowe (uwarunkowania zewnętrzne) one stymulują lub powodują zaburzenia w rozwoju dziecka. Wśród nich najbardziej znaczące jest:
• miejsce zamieszkania, • wpływ rodziny i przedszkola.

Mimo stopniowego zacierania się różnic między środowiskiem miejskim i wiejskim, znawcy problemu oceniają sytuację dziecka wiejskiego jako znacznie gorszą niż jego rówieśnika z miasta.
• Podstawą tego stwierdzenia jest analiza czynników:
- ekonomicznych,
- demograficznych,
- kulturowych,
-szkolno-oświatowych.
DOJRZAŁOŚĆ SZKOŁY
Dojrzałość szkoły - osiągnięcie przez szkołę takiego poziomu wrażliwości na dziecko, jego potrzeby, oczekiwania, uczenie się i możliwości rozwojowe, jaki stanowi o modyfikacji, kierunku i dynamice zmian programowo-organizacyjnych oraz zmian w procesie nauczania-uczenia się.
Modyfikacja poczynań szkoły zaczyna się od umiejętnego przeprowadzenia dziecka od uczenia się incydentalnego do intencjonalnego.
Wychowanie przedszkolne zorientowane jest na rozwój - centralny punkt stanowią potrzeby i oczekiwania dzieci. Nauczyciel zapewnia optymalne warunki rozwoju bez zakładania ustalonych celów.
W szkole określa się końcowe cele, stąd wychowanie zorientowane jest na program. Stąd zjawisko progu szkolnego. Dlatego należy pogodzić te dwa obszary poprzez zasady:
1. Zdobywanie wiedzy i umiejętności ma służy szeroko pojętemu rozwojowi. To może realizować program zintegrowany.
2. Dobór treści - treści powinny wykraczać poza poziom posiadanej wiedzy.
3. Dostosowanie się szkoły do poziomu dziecka wtedy gdy ten poziom znamy.
4. Kształcenie powinno być oparte na naturalnej ciekawości dziecka i poznawaniu przez niego świata poprzez działanie.
5. Rozwój osobowości następuje poprzez zespołową pracę.
6. Uwrażliwienie szkoły na problemy dzieci obejmuje także stosunek nauczyciela do dzieci. Wrażliwość nauczyciela na potrzeby i oczekiwania dzieci można wyrazić jako.
- dawanie emocjonalnego wsparcia dziecku:
- respektowanie autonomii dziecka;
- zarysowanie linii postępowania gdy dziecko nie wie lub obawia się błędu przy podejmowaniu zadania;
- udzielanie informacji niezbędnych do wykonania zadania.
W nauczaniu istotne jest określenie dwóch poziomów rozwoju:
-poziom aktualnego rozwoju, z którym dziecko przychodzi do szkoły (ustalamy to, co zostało już osiągnięte ;
- poziom najbliższego rozwoju (strefa najbliższego rozwoju), czyli to co znajduje się w toku dojrzewania.


BADANIA DOJRZAŁOŚCI/GOTOWOŚCI SZKOLNEJ
Dwa nurty badań:
1. Szkoła lipska - znaczenie rozwoju właściwości umysłowych dziecka, niezbędnych w nauce szkolnej
2. Szkoła wiedeńska - podstawą dobrego funkcjonowania dziecka w szkole jest umiejętność podejmowania I doprowadzania do końca zadań, jakie dziecko sobie stawi., lub jakie stawia przed nim szkoła.
Oba kierunki badan zmierzały do znalezienia odpowiedzi na pytanie:
Które właściwości rozwoju dziecka stanowią o jego dojrzałości szkolnej i na jaki wiek jego Życia przypada opanowywanie tych właściwości, niezbędnych do podejmowania nauki w szkole.
W tym czasie dostrzeżono następujące problemy:
1. Potrzeba zajęcia się dziećmi, u których stwierdzano niedostateczną dojrzałość podjęcia obowiązków szkolnych.
2. Samo określenie stopnia dziecka nie stanowi jeszcze o jego dalszej karierze szkolnej.
Zależy ona od:
• organizacji i metod pracy
• od nauczyciela,
• od środowiska rodzinnego,
• metod wychowania domowego
• od zdrowia dziecka



W Polsce
We wrześniu 1931 r. badania przeprowadził W. Choma, wykorzystując zmodyfikowaną serię testów Winklera. W latach 1930-32 M. Grzywak-Kaczyńska wykorzystała zmodyfikowane testy bezsłowne Sancte de Sanctisa.
Na podstawie badań stwierdzono bardzo duża rozpiętość poziomu umysłowego wśród dzieci rozpoczynających naukę w szkole. Pojawiły się wtedy propozycje o tworzeniu klas pomocniczych , dla dzieci o obniżonym poziomie dojrzałości szkolnej (coś pośredniego między -przedszkolem a klasą szkolną).
Z tego samego powodu w latach międzywojennych propozycje H. Radlińskiej co do wcześniejszego przeprowadzania zapisów do szkół, celem zorientowania się w rozwoju umysłowym i społecznym dzieci i w razie potrzeby przyjścia im z pomocą dydaktyczną.
Tego typu badania pojawiły się w latach 60. XXw w poradniach wychowawczo-zawodowych. Wykorzystywano w nich test A. Szemińskiej.
Współcześnie: Test dojrzałości szkolnej B. Wilgocklej-Okoń. Skala Gotowości Szkolnej (A. Frydrychowicz, E Koźniewska, A. Matuszewski, E. Zwierzyńska).
Ocena dojrzałości szkolnej - R. Janiszewska