16.04.2015

TEORETYCZNE PODSTAWY WYCHOWANIA
16.04.2015
Źródła stanowienia celów wychowania
• Istotnym zatem źródłem celów wychowania są koncepcje człowieka.
• Cele wychowania zależą też od ideologii społeczeństwa, bowiem wychowanie nie jest procesem autonomicznym; wyrasta ono z życia społecznego oraz służy jego rozwojowi. Osoby biorące udział w wychowaniu żyją i podlegają społeczeństwu. (R. Miller)

Wartości a wychowanie
• Każdy człowiek posiada system i hierarchię wartości. Hierarchia uznawanych wartości stanowi jedno z podstawowych uwarunkowań wpływających na ludzkie zachowania. Wartości są czynnikiem ukierunkowującym postawy, motywy postępowania i zachowania. Wyznawane wartości wpływają na ocenę innych ludzi, zdarzeń, własnych zachowań i predyspozycji oraz wyznaczają postawy wobec różnych obiektów.
• Każdą kulturę także cechuje wytworzony w niej system i hierarchia wartości. Istnieją również wartości trwałe, ogólnoludzkie, akceptowane przez przedstawicieli różnych grup społecznych (Z. Skórny 1990. s 17)
• Najczęściej wymienianymi wartościami podstawowymi są prawda, dobro i piękno. Do uniwersalnych, ogólnoludzkich wartości zalicza się m.in. sprawiedliwość, wolność, godność, humanizm, solidarność, pokój. Podmiotem tych wartości jest człowiek.

Strategie wychowania do wartości
• Strategia dysonansu polega na wykorzystaniu przykrego doznania emocionalno-poznawczego, które wyimka z braku spójności pomiędzy tym, co jednostka dotychczas sądziła, przeżywała, a jej obecną sytuacją lub sferą pragnień czy marzeń. (Należy skonfrontować wychowanka z odmiennym sposobem myślenia i oceniania jednostki lub grupy osób)
• Strategia motywowania i pobudzania (strategia stymulacyjna).Postępując według tej strategii, powinniśmy ukonkretnić wartości, na które nasz wychowanek (osoba) jest już wrażliwy. Chodzi tu o pomoc w przekładaniu tych wartości na konkretne kierunki postępowania. (Wychowanek-podmiot. wrażliwy, na pewne wartości, np. równość, sprawiedliwość, nie potrafi czasami realizować ich w swoim otoczeniu. Pokazując wychowankowi, że jeśli opowiada się za pewnymi wartościami to zgodnie z nimi powinien zawsze traktować swoich przyjaciół, mamę czy siostrę pozwalamy mu zauważyć i odkryć konkretne kierunki postępowania).
Wychowanek-podmiot będzie stopniowo osiągał coraz bardziej spójny system wartości. Wraz z doświadczeniem osobistym, refleksją, konfrontacją wielu myśli, opinii, postaw będzie budował prawdziwą spójność pomiędzy swoimi słowami, czynami, postawą i całym systemem swoich zachowań powodowanych przez wartości.

• Strategia świadectwa polega na pobudzeniu wyzwoleniu w wychowanku mechanizmu identyfikacji, widzianego jako nieświadome przejecie pewnych cech drugiej osoby (wychowawcy). Wychowanek utożsamia się z pewna osobą, to znaczy pewien przyswaja sobie (lub wprowadza w swoje życie) pewne cechy osobowości od innej osoby i przemienia je w swoje własne według wzorca, jaki jest mu dany przez wychowawcę. Identyfikacja następuje czasem już przy przyswojeniu sobie doświadczenia innych osób, a przez proces włączenia ich we własne życie może wywierać wpływ na rozwój osobowości. Dzięki tej strategii osoba-nosiciel wartości (personalny symbol wartości) - pomaga innej osobie (wychowankowi) w nabywaniu i przyswojeniu sobie takich samych wartości. Przekazywanie wartości (stosowanie strategii świadectwa) odbywa się poprzez ukazywanie ich i zgodne z nimi życie.
Wymownie tę strategię ukazał Guardini: „Nie ma nic ważniejszego dla rozwoju osobowości niż zetknięcie się z człowiekiem naprawdę wielkim i poddanie się wpływowi jego postaci.”
Rodzaje celów wychowania
Klasyfikacja celów wychowania w ujęciu J. A. Lauwersa i R Cowena. (1987):
• - cele ostateczne, które wyrażają ,wielkie zmiany (wielkie nadzieje) i które wywodzą się z utopijnej nieomal wizji przyszłości czy nawet z najwyższych aspiracji. „Ostatecznym celem wychowanie będzie zawsze pomaganie człowiekowi w procesie jego samoformowania, towarzyszenia mu w poszukiwaniu jego człowieczeństwa”(S. Roller 1987 s. 425) Cele ostateczne mają charakter uniwersalny i nie podlegają alienacji.
• cele pośrednie, które odnoszą się do aspiracji mniej ogólnych, średnioterminowych, kierujące wysiłkiem na jednym lub kilku poziomach systemu oświatowego;
•- zadania edukacyjne, odpowiadające konkretnym zadaniom, jakie przypadają procesom nauczania i uczenia się bądź na poszczególnych szczeblach systemów oświatowych, bądź w stosunku do określonych grup lub też w stosunku do danej szkoły czy nawet w stosunku do jednej lekcji.

Rodzaje celów wychowania według A. Guryckiej (uwzględniające psychologiczną ocenę stanu rozwoju wychowanka)
1. Cele kreatywne, które mają wywołać i ukształtować nową jakość (np. nowe postawy lub przekonania. Schemat ich funkcjonowania można wyrazić w postaci wzoru „0"→ „+”.
2. Cele optymalizujące, które mają zwiększyć, wzmóc i poszerzyć istniejącą już jakość (np. zwiększyć wrażliwość, empatię) według wzoru „+” → „+++”
3. Cele minimalizujące. które mają osłabić i ograniczyć jakość juz istniejącą (np. nadwrażliwość, agresję według wzoru „++” → „ +”
4. Cele korekcyjne, które mają przekształcić i zmienić jakąś istniejącą już jakość (np. postawę lub przekonania), według wzoru „-„ → „+” lub „+” → „-„


Funkcje celów wychowania
(S. Roller 1987. K Denek 1990)
1. Cele stanowią punkt odniesienia, do którego wszystko w procesie dydaktyczno-wychowawczym się przymierza I ocenia.
2. Cele wychowania mają znaczenie regulacyjne. Stanowią gwarancję przeciw nadmiernemu rozbudowaniu środków
3. Cele spełniają funkcję organizującą wobec treści, metod, form organizacyjnych czy tez kształcenia nauczycieli i badan oświatach Cele wzmacniają to, co wyraźne i demaskują to, co ukryte. Nadają też ludzki sens przekazywanej wiedzy i stają się motywacją do dalszych poszukiwań.
4. Cele mają charakter koordynujący. Są integrujące i mobilizujące. Umacniają i pobudzają entuzjazm, ale pod warunkiem, ze są celami autentycznymi.
5. Cele pełnią funkcje prospektywną, polegająca na ”twórczym przepowiadaniu”, przenoszeniu się w przyszłość, aby tworzyć ją taką, jakiej pragniemy. Cele przenoszą w dzień jutrzejszy, inspirują dzień dzisiejszy, pobudzają tych, którzy budują.
6. Cele zapewniają trwanie wartości. Należą do przeszłości, dnia dzisiejszego i przyszłości. Wzmacniając poczucie bezpieczeństwa, stanowią odpowiedź na niepokoje ludzi.

Wnioskiem dla nauczycieli i uczniów jest wymóg, aby nigdy nie podejmowali się niczego, czego znaczenia, sensu i celu nie znają.