Wykład 24.04 przyroda

ROŚLINNOŚĆ PORTUGALII

Portugalia – państwo europejskie, położone w zachodniej części Europy Południowej, na południowym zachodzie Półwyspu Iberyjskiego. Jest najdalej wyduniętym na zachód pństwem Europy, od północy i wschodu graniczy z Hiszpanią, a od zachodu i południa Portugalię oblewają wody Oceanu Atlantyckiego. Dodatkowo w skład Portugalii wchodzi szereg wysp położonych na Oceanie Atlantyckim, w tym Archipelag Azorski i Madera. Jest członiek UE i NATO.


Klimat Portugalii:
• Cała Portugalia leży w strefie klimatu podzwrotnikowego
• Połnocna część kraju chechuje się wilgotnym, oceanicznym klimatem, gdzie występują duże opady, niewielkie dobowe wahania temperatur i brak ekstremów termicznych
• Południowa część kraju będąca pod wpływem suchego i zimnego Prądu Kanaryjskiego cechuje się klimatem śródziemnomorskim
• Zimną na północy kraju jest chłodno, ale ujemne temperatury nie występują. Średnie wartośći wynoszą 8-10 st C. Lata nie są zbyt ciepłe, a ich przebieg zwłaszcza nad samym oceanem można porównać do naszego klimatu w Polsce. Średnia temeratura wynosi 22 st. C. Dni upalne prawie nie występują
• Na południu, średnie wartości zimną wynoszą 11 – 12 st. C, zaś latem średnio od 24 do 27 st. C. Występują dni z upałami , kiedy nad południową Portugalię docierają cuche i gorące masy powietrza znad zachodniej Afryki.

Przylądek Cabo da Roca:
• Położony na Półwyspie Iberyjskim na terenie Portugalii, w obrębie Parku Narodowego Sinatra – Cascais, na zachód od Lisbony i stanowi najdalej na zachów wysunięty punkt lądu stałego Europy. Brzeg na przylądku jest skalisty i wznosi się na 144m ponad poziom Oceanu Atlantyckiego. Na przylądku znajduje się latarnia morska z XIX w.
• Na obelisku stojącym na szczycie urwiska umieszczonajest tablica zawierająca aluzyjny cytat z 3 pieśni eposu Os Lasidas portugalskiefo poety Luisa de Camoes: „Gdzie ląd się kończy, a morze zaczyna”.
• Cabo da Roca dzielą od znajdującego się po drugiej stronie Atlantyku przylądka Henlopen w amerykańskim sranie Delaware 5593 kilometry

Skaliste zbocza przlądka porośnięte są przez inwazyjny gatunek sukulenta – z rodziny pryszczyrnicowatych. Poza tym rosną tu: zawciąg szerokolistny, goździk iberyjski, czystek i kolcolist.

Flora:
• Naturalne zbiorowiska roślinne tworzą lasy, które zajmują 41% powierzchni kraju
• Lasu najlepiej są zachowane w górach na półnoscy kraju. Przeważa tam roślinność typu atlantyckiego z dużym udziałem ladów dębowych, poza dębami rosną buki i sosny
• W niższych partiach gór rosną także gaje oliwne
• Na południu kraju roślinność jest typowa dla obszarów klimatu śródziemnomorskiego. Z formacji leśnych przeważają dęby, gdzie rośnie odporny na suszę dąb korkowy.
• Ponadto występują duże plantacje eukaliptusa. Region Algarve słynie z gajów chleba świętojańskiego, drzew migdałowych i figowych
• Na południu kraju duży udział ma roślinność twardolistna – makia, zajmująca miejsce wyciętych lasów. Na wybrzeżu rosną sosny nadmorskie.

Eukaliptus:
• To wiecznie zielone drzewo liściaste rosnące w klimacie tropikalnym i umiarkowanym. Zadrzewienia eukaliptusa osuszają glebę i uzdrawiają malaryczne tereny. Bardzo wyraźny jest dla przemysłu farmaceutycznego i drzewnego.
• Sadzi się go w parkach na południu Europy, ze względu na to, że wydzielany olejek eterycnzy oczyszcza powietrze, oraz odstrasza komary i inne insekty
• Kora i liście eukaliptusa zawierają ponad 40% związków garbnikowych. Liście drzewa eukaliptusowego są zbierane i suszone, potem destylowane w celu uzyskania olejku eukaliptusowego
• Dawnie używano napar z liści eukaliptusa do dezynfekcji otwartch ran
• Eukaliptus jest jednym z najszybciej rosnących drzew. Jest również jednym z największych drzew na świecie. Eukaliptus gałkowy potrafi osiągnąć ponad 80 metrów

Fauna:
• Portugalia należy do regionu śródniemnomorskiego
• Świat kręgowców zdominowany przez ptactwo. Oprócz dużej ilości gatunków lęgowych spotyka się wiele gatunków przelatujących z północy na okres zimowy. Dużą część ptaków stanowią gatunki wypoczywające podczas migracji, jako że Portugalia jest krajem leżącym na trasie przelotów
• Duże ssaki najbardziej rozpowszechnione są w centrum i na południu kraju. Występują stada jeleni, saren i dzików. W górzystych rejonach w północno – wschodniej części kraju żyje nieliczna populacja wilków. Do drapieżników należą spokrewniony z rysiem pardel i afrykańska żaneta Często spotykane są w południowej części Potugalii gady, szczególnie jaszczórki i kameleony


Oceanarium w Lizbonie:
• Wystawa zwierząt morskich podzielona jest na cztery mniejsze akwaria, w których znajduje się fauna i flora Oceanu Atlantyckiego, Spokojnego, Indyjskiego oraz Antarktydy
• W głównym największym zbiorniku znajdują się różne garunki zwierząt żyjących w oceanach, są to m.in. rekiny, tuńczyki oraz wargaczwate. Jest to zbiornik z różnorodnymi zwierzętami żyjącymi w wodach całego świata. Można tu także z bliska przyjrzeć się jak wygląda życie na rafie koralowej
• W Oceanarium w Lizbonie żyją nie tylko ryby i rekiny, ale także pingwiny, olbżymie żłówie, wydry i ptaki żyjące na wybrzeżach morskich














TENDENCJE W PROPEDEUTYCZNYM NAUCZANIU TREŚCI PRZYRODNICZYCH Grzegorz Piramowicz
⋄ „Powinności nauczyciela” (1787) Zachęcano nauczycieli do opanowywania metodycznych umiejętności i poglądowego nauczania elementów wiedzy przyrodniczej.
⋄ „Elementarz dla szkół parafialnych narodowych” (1785) - Nauka ogrodnicza i rolnicza, wiadomości dotyczące zachowania zdrowia, leczenia bydląt i inne praktyczne w gospodarstwie wiejskim informacje;
- Nauczyciel miał odpowiadać na pytania uczniów rzeczowo „nie dawać odpowiedzi bałamutnych”; - Powinien „prowadzić dzieci na role, łąki, ogrody, do gumien, obór, stajen”.

Początkowa nazwa – „nauka o rzeczach”, która miała obejmować 8 zbiorów przyrodzonych: pokój, dom, ogród, wieś, miasto, wodę, rzekę, staw, pole, las.

(Jan Władysław Dawid, 1892, „Nauka o rzeczach”) Jan Władysław Dawid (ur. 26.06.1859 w Lublinie, zm. 09.02.1914 w Warszawie)
⋄ Pionier psychologii wychowawczej i pedagogiki eksperymentalnej w Polsce;
⋄ Prowadził badania eksperymentalne nad dziećmi, nad ich światem wyobrażeń i pojęć, myśleniem i inteligencją, postulował ideę rozwijania umysłu dziecka, jego woli i umiejętności działania.
⋄ Idee te upowszechniał zarówno przez:
- prowadzenie systematycznych badań i włączanie do nich licznego grona osób współpracujących;
- pisanie książek na temat prowadzonych badań, - opracowywanie własnych narzędzi badawczych, - tłumaczenie licznych książek z języków obcych.

Struktura lekcji wg J. W. Dawida: Oparta na pięciu stopniach formalnych:
⋄ przygotowanie apercepcji
⋄ przedstawienie materiału konkretnego
⋄ porównywanie i wielokrotne kojarzenie
⋄ uogólnienie (pojęcia, definicja, prawa, reguły)
⋄ zastosowanie Połączona z takimi elementami procesu psychicznego jak:
⋄ przyjęcie podniet zewnętrznych
⋄ przeróbka wewnętrzna podniet
⋄ ruchowa reakcja

Maksymilian Heilpern (ur. 08.01.1856 w Warszawie, zm. 15.11.1924) Polski przyrodnik, nauczyciel, zesłaniec syberyjski, działacz na rzecz asymilacji Żydów i socjalista żydowskiego pochodzenia.
⋄ Wygłaszał liczne odczyty z dziedziny nauk przyrodniczych, m.in. w Stowarzyszeniu Nauczycielstwa Polskiego, Polskim Towarzystwie Krajoznawczym (którego był współzałożycielem), Towarzystwie Ogrodniczym czy Towarzystwie Miłośników Przyrody.
⋄ Wybrane publikacje: - „Pogadanki o tajemnicach przyrody”, Warszawa 1906.
- „Co to są nauki przyrodnicze?”, Warszawa 1907. - „Jakim sposobem poznajemy otaczający nas świat”, Petersburg 1908. - „Początki nauki o przyrodzie: (podręcznik dla szkół elementarnych)”, Warszawa 1917.

Bohdan Dyakowski (ur. 22.12.1864 w Kotiużyńcach, gubernia kijowska, zm. 09.12.1940 w Krakowie)
⋄ Polski biolog i popularyzator wiedzy przyrodniczej.
⋄ Był przez pewien czas nauczycielem biologii i fizyki. Propagował ideę ochrony przyrody w Polsce. Jeden z założycieli Ligi Ochrony Przyrody. Napisał szereg podręczników i książek popularnych z dziedziny przyrody: - „Atlas państwa zwierzęcego” (1903-1926) - „Nasz las i jego mieszkańcy” (1898) - „O dawnych łowach i dawnej zwierzynie” (1925) - „Tatry” (1923) - „Z naszej przyrody” (1903) - „Z puszczy Białowieskiej” (1908)
Z historii edukacji przyrodniczej:
⋄ Bezpośrednio pod odzyskaniu niepodległości Polski (1918) zagadnienia przyrodnicze włączone zostały w klasach I-II szkoły powszechnej do nauki języka polskiego.
⋄ Obejmowały głównie obserwacje i opisy elementów przyrody nieożywionej oraz roślin i zwierząt, z uwzględnieniem pór roku.
⋄ Jako odrębny przedmiot przyroda występowała od klasy III.
⋄ Po reformie szkolnej (1932) usytuowanie elementarnych przyrodniczych treści nie uległo zmianie.
⋄ W klasach III i IV przeznaczono na nauczenie przyrody z geografią dosyć dużo godzin: w klasie III – 3h tygodniowo, w klasie IV – 5h tygodniowo.
⋄ Zagadnienia biologiczne dotyczyły roślin, zwierząt i człowieka.
⋄ Program zwracał uwagę na praktyczne zapoznawanie uczniów z życiem i budową roślin, zwierząt, z ich znaczeniem w przyrodzie i gospodarce człowieka, poprzez organizowanie obserwacji terenowych, hodowli i zajęć w ogrodzie szkolnym.
⋄ Charakterystyczne było rozróżnianie materiału nauczania dla szkół miejskich i wiejskich (cel – silniejsze powiązanie uczniów ze środowiskiem ich życia).
⋄ Program także uwzględniał zagadnienia geograficzne takie jak: widnokrąg, krajobraz, wody bieżące i stojące, rzeźba terenu, życie i praca ludzi, stanowiska Słońca w różnych porach roku,, pogoda, klimat, plan, mapa.
⋄ Uczniowie mieli nabywać umiejętności rysowania planów, odczytywania map.