Wykład 1 - 27.02.2015

Dr hab. Teresa Parczewska
Konsultacje: środa 11:00-13:00, piątek 15:00-17:00, p.23
Zaliczenie końcowe w formie testu + 1/2 pytania otwarte.
Obecność obowiązkowa! Nieobecność – odróbka.
1 nieobecność = 0,5 oceny w dół.

Literatura:
1. Budniak A., Edukacja społeczno-przyrodnicza dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym, Kraków 2009. !!!
2.Czartoszewski J. W., Leśniewska J., (red.), Edukacja w naturze, czyli jak pokochać, poznać, zrozumieć i chronić przyrodę, Warszawa 2002.
3. Parczewska T., Metody aktywizujące w edukacji przyrodniczej uczniów klas I-III, Lublin 2005.
4. Parczewska T., Edukacja ekologiczna w przedszkolu, Lublin 2009.
5. Potyrała K., Walosik A. (red.), Edukacja przyrodnicza wobec wyzwań współczesności, Krzeszowice, 2011.
6. Stawiński W., Podstawy nauczania środowiska przyrodniczego, Kraków 1999.

Zakres tematów:
1. Tendencje w propedeutycznym nauczaniu treści przyrodniczych.
2. Charakterystyka środowiska przyrodniczego.
3. Zagadnienia botaniczne w nauczaniu początkowym.
4. Wybrane zagadnienia zoologiczne.
5. Ekologiczne aspekty nauki o środowisku przyrodniczym.
6. Problemy ochrony przyrody.
7. Człowiek i jego bycie w przyrodzie.


Grzegorz Piramowicz
⋄ „Powinności nauczyciela” (1787)
Zachęcano nauczycieli do opanowywania metodycznych umiejętności i poglądowego nauczania elementów wiedzy przyrodniczej.
⋄ „Elementarz dla szkół parafialnych narodowych” (1785)
- Nauka ogrodnicza i rolnicza, wiadomości dotyczące zachowania zdrowia, leczenia bydląt i inne praktyczne w gospodarstwie wiejskim informacje;
- Nauczyciel miał odpowiadać na pytania uczniów rzeczowo „nie dawać odpowiedzi bałamutnych”;
- Powinien „prowadzić dzieci na role, łąki, ogrody, do gumien, obór, stajen”.

Początkowa nazwa – „nauka o rzeczach”, która miała obejmować 8 zbiorów przyrodzonych: pokój, dom, ogród, wieś, miasto, wodę, rzekę, staw, pole, las. (Jan Władysław Dawid, 1892, „Nauka o rzeczach”)

Jan Władysław Dawid
(ur. 26.06.1859 w Lublinie, zm. 09.02.1914 w Warszawie)
⋄ Pionier psychologii wychowawczej i pedagogiki eksperymentalnej w Polsce;
⋄ Prowadził badania eksperymentalne nad dziećmi, nad ich światem wyobrażeń i pojęć, myśleniem i inteligencją, postulował ideę rozwijania umysłu dziecka, jego woli i umiejętności działania.
⋄ Idee te upowszechniał zarówno przez:
- prowadzenie systematycznych badań i włączanie do nich licznego grona osób współpracujących;
- pisanie książek na temat prowadzonych badań,
- opracowywanie własnych narzędzi badawczych,
- tłumaczenie licznych książek z języków obcych.

Struktura lekcji wg J. W. Dawida:
Oparta na pięciu stopniach formalnych:
⋄ przygotowanie apercepcji
⋄ przedstawienie materiału konkretnego
⋄ porównywanie i wielokrotne kojarzenie
⋄ uogólnienie (pojęcia, definicja, prawa, reguły)
⋄ zastosowanie
Połączona z takimi elementami procesu psychicznego jak:
⋄ przyjęcie podniet zewnętrznych
⋄ przeróbka wewnętrzna podniet
⋄ ruchowa reakcja

Maksymilian Heilpern
(ur. 08.01.1856 w Warszawie, zm. 15.11.1924)
Polski przyrodnik, nauczyciel, zesłaniec syberyjski, działacz na rzecz asymilacji Żydów i socjalista żydowskiego pochodzenia.
⋄ Wygłaszał liczne odczyty z dziedziny nauk przyrodniczych, m.in. w Stowarzyszeniu Nauczycielstwa Polskiego, Polskim Towarzystwie Krajoznawczym (którego był współzałożycielem), Towarzystwie Ogrodniczym czy Towarzystwie Miłośników Przyrody.
⋄ Wybrane publikacje:
- „Pogadanki o tajemnicach przyrody”, Warszawa 1906.
- „Co to są nauki przyrodnicze?”, Warszawa 1907.
- „Jakim sposobem poznajemy otaczający nas świat”, Petersburg 1908.
- „Początki nauki o przyrodzie: (podręcznik dla szkół elementarnych)”, Warszawa 1917.

Bohdan Dyakowski
(ur. 22.12.1864 w Kotiużyńcach, gubernia kijowska, zm. 09.12.1940 w Krakowie)
⋄ Polski biolog i popularyzator wiedzy przyrodniczej.
⋄ Był przez pewien czas nauczycielem biologii i fizyki. Propagował ideę ochrony przyrody w Polsce. Jeden z założycieli Ligi Ochrony Przyrody. Napisał szereg podręczników i książek popularnych z dziedziny przyrody:
- „Atlas państwa zwierzęcego” (1903-1926)
- „Nasz las i jego mieszkańcy” (1898)
- „O dawnych łowach i dawnej zwierzynie” (1925)
- „Tatry” (1923)
- „Z naszej przyrody” (1903)
- „Z puszczy Białowieskiej” (1908)

Z historii edukacji przyrodniczej:
⋄ Bezpośrednio pod odzyskaniu niepodległości Polski (1918) zagadnienia przyrodnicze włączone zostały w klasach I-II szkoły powszechnej do nauki języka polskiego.
⋄ Obejmowały głównie obserwacje i opisy elementów przyrody nieożywionej oraz roślin i zwierząt, z uwzględnieniem pór roku.
⋄ Jako odrębny przedmiot przyroda występowała od klasy III.
⋄ Po reformie szkolnej (1932) usytuowanie elementarnych przyrodniczych treści nie uległo zmianie.
⋄ W klasach III i IV przeznaczono na nauczenie przyrody z geografią dosyć dużo godzin: w klasie III – 3h tygodniowo, w klasie IV – 5h tygodniowo.
⋄ Zagadnienia biologiczne dotyczyły roślin, zwierząt i człowieka.
⋄ Program zwracał uwagę na praktyczne zapoznawanie uczniów z życiem i budową roślin, zwierząt, z ich znaczeniem w przyrodzie i gospodarce człowieka, poprzez organizowanie obserwacji terenowych, hodowli i zajęć w ogrodzie szkolnym.
⋄ Charakterystyczne było rozróżnianie materiału nauczania dla szkół miejskich i wiejskich (cel – silniejsze powiązanie uczniów ze środowiskiem ich życia).
⋄ Program także uwzględniał zagadnienia geograficzne takie jak: widnokrąg, krajobraz, wody bieżące i stojące, rzeźba terenu, życie i praca ludzi, stanowiska Słońca w różnych porach roku,, pogoda, klimat, plan, mapa.
⋄ Uczniowie mieli nabywać umiejętności rysowania planów, odczytywania map.