Wykład 1 - 04.03.2015

Dr Beata Bednarczuk
*konsultacje: środa 1500-1630 (p.19 – ćwiczenia!)
*dobrze napisanie kolokwium zwalnia z egzamin
*1 nieobecność na ćwiczenia - dozwolona

Jak radzić sobie na studiach?

1. Wolność wśród ograniczeń
⋄ Masz wolny wybór: możesz się uczyć, albo nie; zdać lub oblać, zaliczyć lub nie; wolność i odpowiedzialność.
⋄ Nawet jeśli nikt nie będzie Ciebie traktował odpowiedzialnie, Ty powinieneś!
⋄ Niech „radości życia studenckiego” będą podporządkowanie nauce.
2. Organizacja
⋄ Odpowiedzialność leży całkowicie w Twoich rękach, dlatego organizacja czas wolnego jest tu kluczowa.
⋄ Czas na sen, na wykłady, na posiłki i przerwy, na naukę indywidualną i na rozrywkę.
⋄ Szczegóły należy zrównoważyć i dopasować do siebie.
3. Strategiczne znaczenie miejsca w sali wykładowej
⋄ Daj się zauważyć!
⋄ Zajmuj miejsce z przody, lub w pierwszych rzędach po prawej stronie wykładowcy. Prowadzący patrzy zawsze poza pierwszy rząd i kieruje wzrok na prawo.
4. Notatki
⋄ Notowanie jest kluczem do właściwego zrozumienia materiału.
⋄ Każda praca studenta powinna być wsparta notatką i notatką zakończona.
 Po co robić notatki?
 1. Żebym lepiej rozumiała to, czego słucham, co czytam.
 2. Żebym cały czas miała pewność, że jestem skoncentrowana.
 3. Żeby było mi łatwiej przypomnieć sobie to, czego się dowiedziałam.
 4. Żeby mieć pewność tego, że dysponuję jak najpełniejszym zapisem tego, co zostało powiedziane/napisane.
 5. Żebym na bieżąco spisywała własne przemyślenia i przykłady dotyczące tego, o czym właśnie jest mowa.
 6. Żebym miała czas i możliwość powtarzania wiadomości.
 7. Żebym mogła uporządkować własne myśli na dany temat.
 „Reagujesz na cudze myśli, starasz się uporządkować własne.”
5. Planowanie
⋄ Słowo „wkuwanie” usuń ze swojego słownictwa.
⋄ Po prostu planuj z dużym wyprzedzeniem, czego będziesz się uczył.
⋄ Przeglądaj swoje notatki codziennie.
6. Zespołowość
⋄ Po co męczyć się samemu skoro są tacy, którzy pewne rzeczy rozumieją i umieją lepiej chętnie podzielą się materiałem do opracowania?
7. Słuchać to nie to samo co słyszeć
⋄ Słyszenie to proces fizjologiczny odbioru dowolnych dźwięków;
⋄ To proces automatyczny;
⋄ Przebiegający pasywnie;
⋄ Słuchanie zaś to coś o wiele więcej:
- to świadome zwracanie uwagi na znaczące dźwięki i ich wychwytywanie;
- to przetwarzanie dźwięków i nadawanie im znaczenia;
- podstawą procesu słuchania jest fizjologiczne słyszenie, ale to nie wystarcza.
Aby aktywnie słuchać potrzebne jest:
⋄ zaangażowanie
⋄ zrozumienie
⋄ zapamiętywanie
⋄ reagowanie
⋄ wymiana myśli

Teoretyczne podstawy kształcenia = Dydaktyka ogólne

Pochodzenie terminy dydaktyka:
⋄ Didaktikos (grec.) – pouczający
⋄ Didasko (grec.) – uczę, pouczam
Dydaktyka w słowniku pedagogicznym:
⋄ XVII w., Krzysztof Helwig i Joachim Jung analizując działalność językoznawcy Wolfganga Ratke opracowali „Krótkie sprawozdanie z dydaktyki czyli sztuki nauczania Ratychiusza”.
⋄ Dydaktyka jako sztuka nauczania, umiejętność praktyczna.
Znaczenie terminu dydaktyka:
⋄ Dla Jana Amosa Komeńskiego (1592-1670) DYDAKTYKA BYŁA SYNONIMEM PEDAGOGIKI, tj. nauką zarówno o wychowaniu jak i nauczaniu.
⋄ „Wielka dydaktyka przedstawiająca uniwersalną sztukę nauczania wszystkich wszystkiego.” (1657)
⋄ Podział pedagogiki na dwie odrębne gałęzie specjalistyczne (wprowadził w połowie XVIII w. August Herman Niemeyer):
- teoria wychowania
- teoria nauczania
⋄ Teoretyczne podstawy dydaktyki opracował na początku wieku niemiecki filozof i pedagog Jan Fryderyk Herbart, czyniąc z niej TEORIĘ NAUCZANIA WYCHOWUJĄCEGO;
⋄ Całe życie zdominowane jest przez stronę intelektualną.
⋄ „Wszystko co leży na sercu nauczaniu wychowującemu, sprowadza się do aktywności duchowej, którą ono powoduje. To ona powinna być powiększana i uszlachetniania.” Oddziaływamy na ucznia budująco i uszlachetniająco.
⋄ Na przełomie wieków XIX i XX powstał nurt reform określonych wspólnym mianem szkoła aktywna, progresywistyczna czy nurt nowego wychowania. Przedstawiciele tego prądu utożsamiali DYDAKTYKĘ ZE SZTUKĄ UCZENIĄ SIĘ.

Pojęcie „dydaktyka” współcześnie:
⋄ Przedmiotem dydaktyki jest PROCES NAUCZANIA – UCZENIA SIĘ.

Proces nauczania – uczenia się
⋄ Zespół powiązanych ze sobą czynności nauczycieli u uczniów, warunkujących się wzajemnie, podporządkowanych realizacji celów kształcenia, tj wywołaniu zamierzonych i względnie trwałych zmian u dzieci, młodzieży lub osób dorosłych.
Przedmiotem zainteresowań dydaktyki są również:
⋄ warunki niezbędne do wystąpienia procesu nauczania-uczenia się (program kształcenia, liczba zajęć uczniów w ciągu dnia, czas przeznaczony na realizacje treści przedmiotowych, czas przeznaczony na przeznaczony na lekcji na wykonywanie zadań związanych z programem kształcenia, atmosfera wspólnej nauki, sposób komunikowania się nauczyciela z uczniami itp.)
⋄ wyniki/skutki czynności nauczyciela i uczniów (planowane a rzeczywiste osiągnięcia uczniów).

Podstawowe pojęcia dydaktyczne
⋄ Co to jest nauczanie?
⋄ Co to jest uczenie się?

Nauczanie obejmuje działalność nauczyciela oraz powiązaną z nią działalność uczniów.
Wszystkie czynności nauczyciela podporządkowane doprowadzaniu do tego, żeby w psychice i zachowaniu się ucznia zaszły określone – pożądane z punktu widzenia szkoły, uczniów, celów edukacji – zmiany.
Zmian podlegają:
⋄ wiedza ucznia,
⋄ umiejętności i nawyki jakimi włada,
⋄ wartości, które wyznaje,
⋄ prawdy, które przejawia.



Informacja/wiadomość – to komunikat zawierający pewną liczbę danych;
Wiedza – uporządkowany zbiór wiadomości z jakiejś dziedziny rzeczywistości, mający wartość poznawcza i praktyczną, nie jest sumą wiadomości, ale ich systemem.
Umiejętność – zdolność wykorzystywania wiadomości, sprawność w posługiwaniu się regułami.
Nawyk – zautomatyzowana umiejętność.
Wartości – przekonania rozpowszechnione w grupie, społeczności, określające godne pożądania sądy i zachowania jej członków.
Postawa – trwała (utrzymująca się przez dłuższy czas) ocena – pozytywna lub negatywna – ludzi, obiektów i pojęć, reakcja na coś.

⋄ Zmiany zachodzą pod wpływem podejmowanych przez ucznia czynności.
⋄ Nauczanie to organizowanie i wspieranie uczenia się uczniów (tj. różnych przejawów ich aktywności: poznawczej, emocjonalnej, praktycznej, społecznej).

Jakie czynności może podejmować uczeń w szkole?

Czynności ucznia:
⋄ Ze względu na dominującą funkcję danej czynności możemy wyodrębnić: czynności orientacyjne, decyzyjne, wykonawcze i kontrolne.
⋄ Czynności sformułowane w języku operacji psychologicznych: obserwacja, porównywanie, analiza, synteza, abstrahowanie, uogólnianie, wartościowanie.
⋄ Z listy operacji logicznych możemy wyprowadzić czynność: wnioskowania, dowodzenia, tłumaczenia, wyjaśniania, sprawdzania, klasyfikowania, definiowania.
⋄ Język nauki ubogaca listę czynności o: manipulowanie, poszukiwanie, eksplorowanie, badanie, eksperymentowanie, a szczegółowe jej dyscypliny o: czytanie, pisanie, nazywanie, liczenie, mierzenie, przetwarzanie, konfigurowanie.
⋄ Analiza interakcji międzyludzkich o czynności: stawiania pytań, informowanie, prezentowanie, dyskutowanie, rozmawianie, uzasadnianie, określanie, wskazywanie.
⋄ Formy ekspresji: rysowanie, fotografowanie, projektowanie, recytowanie, pełnienie ról.

Uczenie się to nazwa zbioru czynności, w wyniku których powstają nowe lub przekształceniu ulegają wcześniej nabyte formy myśli i działania.
⋄ O uczeniu się mówimy jedynie wówczas, gdy w jego efekcie zachodzą zmiany w podmiocie uczącym się.
Uczenie się jako zmiana:
1) zmianę zachowania jednostki lub umiejętności robienia czegoś;
2) warunek, że zmiana musi być wynikiem działania/aktywności lub doświadczenia;
3) warunek, że zmiana jest trwała.
Uczenie się:
⋄ proces zdobywania doświadczeń prowadzących do powstawania trwałych zmian w zachowaniu uczącego się (Niemierko 2007, s.22)
⋄ modyfikacja zachowania jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń (Leksykon, s. 252)

Dlaczego czynności ucznia są tak ważne?
⋄ Uczeń podejmuje różnorodne czynności, aktywnie buduje swoją wiedzę.
⋄ Uczenia się nie można utożsamiać tylko ze zwiększaniem zasobu posiadanych wiadomości (przyswajaniem), polega ono przecież także na przekształcaniu wiedzy już posiadanej, czy tez budowaniu zupełnie nowych struktur (Bauman 2005, s.22)

Jeśli proces uczenia się ma przynieść zmianę, to musi zachodzić w jednostce, przy czym każdy uczy się odmiennie, we właściwy dla siebie sposób.


Uczenie się a nauczanie
⋄ Oznacza to, że „nauczyciele nie rozdają informacji, lecz pośredniczą w uczeniu się” (Herron, s. 81)
⋄ Uczenie się jest zatem „wypadkową sposobów prezentowania materiału przez nauczyciela oraz aktywności i sposobu przetwarzania tego materiału przez ucznia” (Kawecki 2003, s. 142)

Kształcenie
⋄ Najczęściej pojmowane jako nauczanie i uczenie się. Jest ono organizowane przez instytucje, głównie szkołę, zakład pracy, instytucje społeczne, a zatem jest działaniem planowym, wielostronnym, ukierunkowanym na realizację określonych celów i wymagającym systematycznego i długotrwałego wysiłku. Jest działaniem zrównoważonym w aspektach emocjonalno-motywacyjnym i poznawczym.

Edukacja
⋄ Edukacja jest wg Niemierki pojęciem najszerszym, mieszczącym nauczanie, uczenie się, kształcenie i wychowanie, często spotykane czy stosowane dla podkreślenia instytucjonalnego charaktery tych działań – w rodzinie, szkole.

Do samodzielnego studiowania:
⋄ Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej, Warszawa 1992, r. I. paragraf 1,2,3,4.
⋄ B. Niemierko, Kształcenie szkolne. Podręcznik skutecznej dydaktyki, Warszawa 2007, r. I, s. 18-23 oraz 34-44.