Wykład 4 - 12.03.2015

Rodzina jest jedną z podstawowych instytucji społecznych. Na przestrzeni historii reguluje ona stosunki między płciami, reprodukcję ludności, wychowanie dzieci oraz współzależność wieku, płci i pokrewieństwa. Rodzina jako instytucja spełnia określone funkcje, w rodzinie ustalone są role społeczne, np. męża, ojca, dziecka, żony. Z ról tych wynikają określone zadania i czynności. Członkowie rodziny dysponują środkami niezbędnymi do realizacji tych zadań. Istnieje możliwość dysponowania sankcjami wobec osób wykonujących określone czynności w rodzinie.

Rodzina ze względu na doniosłość pełnionych funkcji, jako instytucja społeczna jest chroniona prawem (Konstytucja RP, Kodeks Rodzinny i Opiekuńczy, inne akty ustawowe). Nadaje to rodzinie charakter formalny. Formalny charakter rodziny jako instytucji może wynikać nie tylko z sankcji prawnej, ale też i religijnej, obyczajowej, czy też kilku jednocześnie. Regulacjom i sankcjom społecznym podlegają zwłaszcza następujące aspekty życia rodziny:
- sposób zawierania małżeństw
- sama forma małżeństwa
- czas trwania małżeństwa, warunki jego rozwoju oraz ewentualna możliwość rozwiązania
- wzajemne obowiązki i uprawnienia małżonków
- obowiązki i prawa rodziców względem dzieci
- obowiązki i prawa dzieci wobec rodziców

Rodzina jest grupą ludzi złączonych więzami małżeństwa i rodzicielstwa, prowadząca odrębne gospodarstwo domowe, w rodzinie odbywa się współdziałanie jej członków, pełniących odpowiednie role męża i żony, matki i ojca, syna i córki oraz brata i siostry. Rodzina tworzy i przechowuje wspólną kulturę.

W definicji rodziny jako grupy społecznej akcentować należy następujące cechy:
- pierwotność i powszechność występowania
- niewielkie rozmiary (od dwóch do kilkunastu osób)
- naturalne więzi (małżeństwo i rodzicielstwo)
- wspólne zamieszkiwanie
- wspólne gospodarstwo domowe
- publiczne usankcjonowanie stosunków wewnętrznych przez prawo, religię, obyczaj
- duża społeczna doniosłość spełnianych zadań

Funkcje spełniane przez rodzinę:
1. Utrzymanie ciągłości biologicznej społeczeństwa, co wymaga płodzenia dzieci, ich pielęgnacji, kształcenia
i wychowania
2. Funkcja materialno-ekonomiczna obejmuje prowadzenie gospodarstwa domowego, gromadzenie majątku, zapewnienie bytu dzieciom i własnej starości.
3. Funkcja socjalizacyjno-wychowawcza - utrzymywanie ciągłości kulturalnej przez przekazywanie potomstwu języka, obyczajów i wzorów zachowań w procesie socjalizacji (uspołecznienia dziecka)
4. Funkcja emocjonalno-ekspresyjna - rodzina zapewnia jednostkom zaspokojenie potrzeb emocjonalnych, potrzeb intymnego współżycia, potrzeb zwierzenia się z przeżyć konfliktowych, wyzbycia się doznanych upokorzeń, daje poczucie bezpieczeństwa - słowem daje możliwość odzyskania równowagi emocjonalnej, utrzymania tej równowagi, utrzymania integracji osobowości
5. Rodzina nadaje pozycje społeczną swoim dzieciom wraz z przekazywaniem dziedzictwa kulturowego
6. Rodzina sprawuje kontrolę nad postępowaniem swoich członków, a przede wszystkim młodego pokolenia. Spójna, zrównoważona rodzina zapobiega skutecznie odchyleniom od norm zachowania.

Subiektywne i obiektywne uwarunkowania trwałości rodziny i małżeństwa

Ważnym zagadnieniem jest uniknięcie rozbicia i trwałego antagonizmu między małżonkami. Spójność wewnętrzna małżeństwa i rodziny utrzymuje się pod wpływem działania sił zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Do sił wewnętrznych należą:
- miłość wzajemna
- poczucie obowiązku wobec współmałżonka i dzieci
- wspólne dążenie do awansu, kariery, urządzenia się
- troska o wspólne mieszkanie, gospodarstwo domowe i opiekę nad dziećmi
- świadome lub nieświadome dążenie do spełnienia oczekiwań środowiska i szerszej rodziny
- dążenie do spełnienia własnych marzeń z okresu narzeczeństwa
- możliwość harmonijnego rozwoju osobowości

Siły zewnętrzne spójności rodziny i małżeństwa:
- sankcje religijne uniemożliwiające niekiedy rozejście się
- nacisk opinii społecznej lub system sankcji, który odmawia uznanej pozycji w społeczeństwie osobom z małżeństw rozbitych
- nacisk warunków ekonomicznych
- wymagania środowiska społecznego, co do opieki nad dziećmi

Pełny sukces w małżeństwie, bez względu na tu jakimi jest mierzony kryteriami, zdarza się rzadko, ale to nie znaczy, że ma to oznaczać dezorganizację i rozbicie rodziny.