Wykład 1 - 19.02.2015

Prof. dr hab. Ryszard Bera
*egzamin: 5 pytań: 3 problematyczne, 2 szczegółowe (pojęciowe)

Literatura:
⋄ Aleksander Kamiński, „Funkcje pedagogiki społecznej: Praca socjalna i kulturalna”
⋄ Ryszard Wroczyński, „Pedagogika społeczna”
⋄ Stanisław Kawka „Pedagogika społeczna. Dokonania – aktualność – perspektywy.”
⋄ Ewa Marynowicz-Hetka „Pedagogika społeczna. Podręcznik akademicki.”
⋄ Andrzej Radziewicz-Winnicki „Pedagogika społeczna”
⋄ Tadeusz Pilch, Irena Lepalczyk „Pedagogika społeczna. Człowiek w zmieniającym się świecie.”

Wychowanie i jego uwarunkowania
⋄ wychowanie jako proces – zmiany w osobowości wychowanka wynikające z pewnych oddziaływań;
⋄ jako wynik – suma następstw wyrażająca się w zmianie osobowości człowieka i w stopniu przygotowania się do życia społecznego.

4 składniki pedagogiki społecznej:
① procesy somatyczno-psychiczne
② aktywność własna
③ instytucja wychowawcza
④ środowisko życia

Pedagogika społeczna ukształtowała się jako subdyscyplina.
Dział pedagogiki zajmujący się problematyką środowiskowych uwarunkowań procesu wychowawczo-opiekuńczego oraz rozwoju człowieka w różnych okresach życia.

Przedmiot i zadania pedagogiki społecznej
Pedagogika społeczna zajmuje się problematyką środowiskowych uwarunkowań wychowawczych oraz warunków umożliwiających zaspokojenie potrzeb rozwojowych jednostek i grup społecznych w poszczególnych fazach rozwoju człowieka.
Spośród kilku czynników mających decydujący wpływ na rozwój osobowości ludzkiej (ustrój somatyczno-psychiczny, środowisko życia, instytucje wychowawcze i własna praca jednostki nad sobą) pedagogika społeczna koncentruje uwagę na dwóch z nich tj. środowisko życia jednostki oraz instytucje wychowawcze, czynniki te traktuje łącznie. Jednak przedmiotem badań pedagogiki społecznej nie stanowią określone dziedziny rzeczywistości społecznej lub aktywności ludzkiej (tj. szkoły, placówki opiekuńcze, sprawy socjalne, czas wolny itp.), lecz środowiskowe uwarunkowania tych dziedzin naszej rzeczywistości. Słowem – są nimi instytucje wychowania bezpośredniego lub pośredniego w ich uwarunkowaniu środowiskowym, korygowanym wysiłkami społecznymi o charakterze wychowawczym.
Tak więc pedagogika społeczna jako subdyscyplina nauki o edukacji koncentruje się na problematyce środowiskowych procesów wychowawczych oraz na analizie warunków i czynników umożliwiających zaspokajanie potrzeb rozwojowych człowieka w różnych sytuacjach życiowych i formach działania.
Można powiedzieć, że pedagogika społeczna interesuje się środowiskiem – przestrzenią życiową – jednostek i grup ludzkich. Jednym z elementów tego środowiska są instytucje celowo powołane do zasadniczych funkcji dydaktycznych, opiekuńczych, kulturowych, rekreacyjnych, współżycia i współdziałania. Natomiast środowisko nieukierunkowane wychowawczo np. osiedle mieszkaniowe, środowisko pracy czy grupy nieformalne traktuje się jako obszar, który należy w miarę potrzeby i możliwości nasycić intencjonalną działalnością wychowawczą. Podobnie odnosi się do funkcjonowania tych instytucji, które nie uświadamiają sobie w pełni funkcji wychowawczych, a do których zalicza się instytucje administracji państwowej, samorządowej, organów wymiaru sprawiedliwości, placówki służby zdrowia, sanatoria i zakłady pracy.
Pedagogika społeczna jest zarazem pedagogiczną teorią i praktyką środowiska w tym sensie, że traktuje wszystkie instytucje społeczne jako środowisko ludzkiego życia oraz dostrzega w nich lub sugeruje im intencjonalność wychowawczą. W różnorodnych instytucjach społecznych oraz różnych formach życia zbiorowego pedagogika społeczna poszukuje tych sił, których dynamizowanie ma uaktywnić ludzi a także uczyć ich opanowania i rozwiązywania trudności.
Pedagogika społeczna interesuje się tym, co i w jaki sposób można zmienić (ulepszyć w różnych środowiskach i instytucjach tak aby optymalizować proces wychowawczy dlatego ustala cele, określa zadania i sposoby ich realizacji.
Pedagogika społeczna spełnia podstawowe zadania:
1) opisuje postępowanie społeczno-wychowawcze jednostek i grup ludzkich oraz instytucji w danym środowisku na podstawie rzeczywistych faktów i zjawisk.
2) projektuje działalności społeczno-pedagogiczną, kulturalną i socjalną poprzez wypracowanie wzorów rzeczywistości społecznej do której należy dążyć. Pedagogika społeczna nie mówi „jak być powinno, lecz stwierdza jedynie jak być może.”
Pedagogika społeczna nie rezygnuje z rozważań i badań o charakterze teoretycznym, dlatego wyprowadza swój system twierdzeń i dyrektyw przede wszystkim z wyników badań empirycznych. Wyrosła bowiem i rozwija się w ścisłym powiązaniu z pojawiającymi się potrzebami społecznymi.