07.05 wyklad

7.05
1.Przedmiot wychowania.
2. Zadania teorii wychowania.
3. Ideał wychowania
4. Podstawowe pojęcia teorii wychowania: osobowość, socjalizacja, wychowanie.
5. Czteroczynnikowa teoria osobowości.
6. Mechanizmy socjalizacyjne: mechanizm kontroli społecznej, mechanizm wpływu osób znaczących, mechanizm wzmacniania wewnętrznego; zjawisko zaraźliwości psychicznej, zjawisko ułatwiania społecznego.
7. Definicje i istota wychowania dyrektywnego (bezpośredniego) i niedyrektywnego.
8. Psychologiczne koncepcje człowieka: behawiorystyczna, psychodynamiczna, poznawcza, psychologia humanistyczna
(przedstawiciele, założenia, obraz człowieka, metody modyfikacji zachowania człowieka, zalety i wady)
9. Wychowanie w świetle psychologicznych koncepcji człowieka (definicja wychowania, ideał wychowania, cele wychowania, metody wychowania).
10. szkoła tradycyjna a szkoła humanistyczna- różnice w założeniach.
11. Cele wychowania.
12. Cele wychowania – definicje, rodzaje, funkcje.
13. Definicje: teologia wychowania; aksjologia; aksjologia wychowania.
14. Strategie wychowania do wartość: strategia dysonansu, strategia motywowania i pobudzania, strategia świadectwa.
15: Rodzina jako środowisko wychowawcze:
-funkcje rodziny
- podstawy rodzicielskie i ich wpływ na osobowość dziecka
- style wychowania
- niekorzystna atmosfera wychowawcza
16. Uwarunkowania skuteczności wychowania:
- humanistyczne podejście do wychowanków
- potrzeby wychowanków (definicja; hierarchia potrzeb A.Maslowa)
- poznawanie dzieci i młodzieży
- błędy wychowawcze
- styl kierowania wychowawczego
- współpraca z rodzicami
- sylwetka nauczyciela – wychowawcy: cechy, postawy, umiejętności
17. Trudności wychowawcze – definicja i cechy, przejawy, klasyfikacja „uczniów trudnych” i postawy nauczycieli wobec uczniów trudnych, przyczyny powstawanie trudności wychowawczych.
18. Formy wychowania (definicja, klasyfikacja i charakterystyka form wg Łobockiego)
19. Metody wychowania (definicja, klasyfikacja metod wg K.Konarzewskiego)
20. Własna refleksja na temat wychowania.

Warunki efektywnego wychowania:
- świadome przyjęcie określonej psychologicznej koncepcji człowieka – jasne określenie ideału i celów wychowania
- zaspokajanie potrzeb dzieci i młodzieży
- poznawanie wychowanków ( indywidualnych zainteresowań, możliwości, uzdolnień i ograniczeń oraz ich pozycji społecznej w klasie czy grupie rówieśniczej)
- przejawianie demokratycznego stylu kierowania wychowawczego
- unikanie błedów wychowawczych
- współpraca z rodzicami wychowanków
- posiadanie i przejawianie przez wychowawcę pożądanych cech, postaw i umiejętności

Poznawanie wychowanków:
1. Poznanie indywidualnych możliwości i predyspozycji uczniów (inteligencja wieloraka)
2. Poznanie pozycji socjometrycznej ucznia-wychowanka (techniki socjometryczne)

Technika J. L. Moreno – polega na podaniu wszystkim członkom dan ej grupy starannie przemyślanych i specjalnie sformułowanych uprzednio pytań, dotyczących badanego problemu. W odpowiedzi na każde pytanie osoby badane wymieniają nazwiska członków grupy, którzy ich zdaniem spełniają wymagania sugerowane w pytaniach. Można zadawać pytania dotyczące wyborów pozytywnych i negatywnych.



Graficzną ilustracją danych są socjogramy, które przedstawiają wewnętrzną strukturę klasy jako całości.
- można z nich odczytać pewne informacje dotyczące pozycji poszczególnych osób oraz grupy jako całości
- gwiazdy socjometryczne
- pary(wybory odwzajemnione)
- paczki ( grupy tworzące zamknięty krąg)
- łańcuchy ( jeden wybiera drugiego, drugi – trzeciego itd.)
- Osoby odrzucone (wybory negatywne)
- osoby izolowanie (przez nikogo nie wybrane)

Plebiscyt życzliwości i niechęci:
Technika wprowadzona przez Janusz Korczaka polega na tym że uczniowie wyrażają sympatię bądź antypatię w stosunku do wszystkich uczniów klasy posługując się skalą pięciostopniową, gdzie kolejne symbole oznaczają:
++ bardzo lubię
+ raczej lubię
0 jest mi obojętny
- raczej nie lubię
-- bardzo nie lubię

Technika „Zgadnij kto to?”
W technice zgadnij kto to odpowiedzi udzielane są na podstawie ogólnego rozeznania w sytuacji społecznej całej klasy tzn. istniejącej w klasie opinii społecznej, nie zaś na podstawie osobistych sympatii.
Technika ta polega na wypisywaniu przez poszczególnych uczniów danej klasy nazwisk tych kolegów których zachowanie odpowiada przedstawionej charakterystyce zachowań np. koleżeńskość, życzliwość
Charakterystyki mogą obejmować także negatywne przejawy zachowania się uczniów niezdyscyplinowanie, nieposłuszeństwo, złośliwość, agresywność, niekulturalne zachowanie się itp.
Jeżeli nauczyciel nie chce zadawać takich pytań to w takim przypadku należy zwrócić uwagę na uczniów których nikt nie wymienił w charakterystykach pozytywnych oraz tych którzy otrzymali mało wyborów.
Technika ta na ogół nie ogranicza liczby wyboru nazwisk zgłaszanych przez uczniów. W przypadku gdy nie mogą domyślić się o kogo chodzi nie wpisują żadnego nazwiska.

Technika szeregowania rangowego:
W technice tej należy wymienić wszystkich uczniów z klasy, poczynając od najbardziej do najmniej np.: lubianych przez siebie. Technika ta jest jednak uciążliwa dla uczniów którzy nie zawsze są w stanie zdecydować o kolejności umieszczania nazwisk swoich kolegów.

Demokratyczny styl kierowania wychowawczego:
Oznacza traktowanie wychowanków z należytym im szacunkiem. Polega na indywidualnym podejściu do nich, okazywaniu im życzliwości i zrozumienia, pozyskiwaniu sobie ich sympatii i zaufania, umożliwianiu im wspólnego i samodzielnego podejmowania decyzji, a także zachęcaniu ich do aktywności i samodzielności w wykonywaniu różnego rodzaju działań praktycznych. Partnerskie traktowanie dzieci i młodzieży umożliwia wspólne przedyskutowanie nurtujących ich problemów, wspólne wykonywanie konkretnych zadań oraz liczenie się z celami i decyzjami zespołu klasowego, a ponadto ułatwia porozumiewanie się wewnątrz grupy.

Błąd wychowawczy (wg Antoniny Guryckiej):
To zdarzenie które zachodzi w konkretnej sytuacji wychowawczej i jest takim zachowaniem wychowawcy które ma niekorzystny wpływ na doraźne funkcjonowanie wychowanka i (lub) jego rozwój (bliższy lub dalszy).
Błąd wychowawczy zaburza przebieg interakcji wychowawczej, powoduje pejoratywną ocenę sytuacji wychowawczej (zdarzenia) przez wychowanka, negatywny obraz wychowawcy oraz własnej osoby (jako skrzywdzonego lub winnego). Błąd wychowawczy może nie oznaczać bezpośredniego zaburzenia lub zerwania interakcji; wychowanek w bieżącej ocenie sytuacji i wychowawcy może nie dostrzegać niczego złego i dopiero po dłuższym czasie ocenić je jako niekorzystne.
Antonina Gurycka wyjaśnia iż błąd wychowawczy popełniany jest zazwyczaj w sposób nieświadomy, tzn. w chwili popełniania błędy wychowawca nie zdaje sobie z tego sprawy, nie ma intencji szkodzenia dziecku, podczas gdy nawet analogicznie jakościowo zachowania (przynoszące szkodę wychowankowi( dokonywane z pełną świadomością ich szkodliwości lub z premedytacją są przestępstwem (we współczesnej terminologii określa się je jako przemoc wobec dziecka).

Przyczyny błędów wychowawczych tkwią w :
- Właściwościach osobowościowych wychowawcy – zwłaszcza w jego stosunku do ludzi, przejawiającym się np. w egocentrycznym traktowaniu dziecka jako swojej własności, braku wiary w dobrą naturę dziecka , w podejrzliwości, lęku wobec zadań.
- prywatnych teoriach wychowania, tj. przekonaniach na temat dziecka i jego rozwoju oraz na temat siebie jako wychowawcy (np. „dziecko powinno się rozwijać jak chce” lub „dzieckiem należy zawsze i wszędzie sterować”)
- czynnikach sytuacyjnych – stresującym charakterze trudności tkwiącym w sytuacji wychowawczej

***
-Ekstremalne odrzucenie emocjonalne dziecka („lód” emocjonalny) <–> ekstremalna emocjonalna akceptacja dziecka(„żar” emocjonalny
- nadmierna koncentracja na sobie <–> nadmierna koncentracja na dziecku
- niedocenianie zadań dziecka <-> nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka
Te trzy wymiary zachowań wychowawców stanowiły podstawę do klasyfikacji błędów wychowawczych. Poprzez ich skrzyżowanie wyznaczono dziewięć błędów. W oparciu i tę typologię możliwe było zestawienie błędnych i właściwych zachowań wychowawców oraz ich scharakteryzowanie.

Rygoryzm:
1. Formułuje wymagania, poleceni, zakazy.
2. Sprawdza, drobiazgowo kontroluje wymagania, polecenia, zakazy.
3. Formułuje oceny negatywne.
Agresja:
1. Atakuje słowni, obraża, poniża, kpi, krzyczy, wyraża lekceważenie.
2. Atakuje fizycznie, uderza, bije, szturcha, obezwładnia, przymusza do określonej pozycji np. klęczenia.
3. Atakuje symbolicznie (w sposób zamaskowany), obraźliwe gesty, ironia, ostre katy.
Hamowanie aktywności:
1. Przerywa aktywność dziecka innymi poleceniami, zadaniami, inicjatywami.
2. Włącza się w aktywność dziecka, przeszkadza, odbiera odwagę, krytykuje, wprowadza modyfikacje nie licząc się ze zdaniem dziecka, przejmuje jego czynności bez uzasadnień
3. Zakazuje aktywności uprawianej przez dziecko bez uzasadnień lub z uzasadnieniem ograniczającym prawa dziecka do własnej aktywności
Obojętność:
1. Nie nawiązuje kontaktu z dzieckiem z własnej woli, „jest obok dziecka”; okazuje werbalnie i mimicznie brak zainteresowania dzieckiem
2. Nie reaguje na próby nawiązania kontaktu przez dziecko, np. na pytania nie odpowiada, nie reaguje na wypowiedzi dziecka, nie słucha, zajmuje się czymś innym w czasie przeznaczonym na kontakt z dzieckiem
3. Pozostaje bierny wobec próśb i ewidentnych potrzeb dziecka do niego adresowanych

Eksponowanie siebie:
1. Absorbuje dziecko swoimi sprawami i problemami w sytuacjach nieadekwatnych do tego celu np. mówi o swoim samopoczuciu, przeciwstawiając je potrzebo, życzeniom dziecka; demonstruje swoje urazy, humory, obraża się.
2. Przeciwstawia siebie i swoje walory dziecku, chwali się swoimi sukcesami, wywyższa się
3. Domaga się dla siebie względów, egzekwuje bezwzględnie swoje prawa

Uległość:
1. Spełnia zachcianki dziecka
2. Rezygnuje i obniża wymagania stawiane dziecku wobec jego nalegań lub napotkanych czy przewidywanych trudności
3. Demonstruje własną bezradność wobec dziecka: w sposób werbalny np. „już nie wiem, co mam teraz zrobić”, lub fizyczny np. płacze, skarży się wobec innych na dziecko
Zastępowanie:
1. Wykonuje zadanie które powinno wykonywać dziecko zgodnie z przypisami (np. ucznia, syna) lub na zasadzie ustaleń, zwyczaju
2. Pozbawia dziecko możliwości decydowania co do podjęcia działań własnych, znajdując wytłumaczenie w trudności zadań, zmęczenia, słabości dziecka lub w szczególnym znaczeniu jakie przypisuje wykonaniu zadań za dziecko dla doba dziecka
3. Z własnej inicjatywy proponuje dziecku zastąpienie go w różnych czynnościach, uzasadniając to troską o dziecko – jego dobrem, czasem potrzebnym na zabawę, naukę.
Idealizacja dziecka:
1. Podkreśla w słowach i zachowaniu przekonuje i szczególnych walorach i możliwościach dziecka
2. Przejawia afektację w kontakcie z dzieckiem: wnika w sposób narzucający się w szczegóły różnych poczynań dziecka, jego sytuacji (obserwuje, analizuje, pytam skłania do informowania o własnych uczuciach, przeżyciach, wątpliwościach).
3. Każda sprawa dziecka (zdrowie, nauka, koledzy) wyzwala bardzo dużą aktywność wychowawcy; przejawia troskę, chęć pomocy, uczestnictwo bez zapotrzebowania ze strony dziecka; przecenia i nadaje ważność większą niż innym sprawom wszystkiemu co dotyczy dziecka
Błąd niekonsekwencji:
1. Przemienność wrażeń, odczuć, niejasność.
2. Brak konsekwencji egzekwowaniu zadań nałożonych przez wychowawcę dla ucznia.