Wyklad 2-12.03.2015

12 marca 2015r.

Przekraczanie pierwszego progu szkolnego

Próg szkolny można rozpatrywać w wymiarze:
- formalnym (przekraczanie granic pomiędzy szczeblami edukacyjnymi),
- psychologiczno-pedagogicznym (proces adaptacji ucznia do nowych warunków),
- społecznym (stanowi jeden z przejawów selekcji szkolnej).

Pięć progów szkolnych:
- próg I - pomiędzy życiem rodzinnym lub przedszkolem a klasą pierwszą szkoły podstawowej
- próg II - pomiędzy klasą III a IV
- próg III - pomiędzy klasą IV a I klasą gimnazjum
- próg IV pomiędzy III klasą gimnazjum a I klasą liceum
- próg V - pomiędzy ostatnią klasą szkoły maturalnej a studiami

Zmiany przy przekraczaniu progu szkolnego:
- poszerzenie środowiska społecznego dziecka
- zmiana systemu kontroli, jakiej podlega dziecka
- zmiana rodzaju dominującej aktywności dziecka
- konieczność wykształcenia w sobie orientacji zadaniowej
- wejście dziecka w świat unormowany licznymi regułami
- uzyskanie znacznie większej samodzielności
- zmianę pozycji dziecka w relacji z rodzicami
- zmianę relacji z rówieśnikami

Przejście przez próg oznacza włączenie do nowego świata. Próg może być niebezpieczny dla osób przekraczających go po raz pierwszy. Stąd przestroga przed nim "Uwaga, próg!"

O próg można się przecież:
- potknąć
- przewrócić
- nie wiemy, co nas czeka.

Próg w rzeczywistości szkolnej dla niektórych uczniów może być:
- nie do pokonania
- nieodczuwalny
- dla innych przekraczanie progu będzie bolesne.

Progi czy "rogi" szkoły?

Cykl przejścia przez próg można podzielić na trzy fazy (ryty):
1. Faza preliminalna, faza separacji (ryt wyłączenia) - "Już nie"
2. Faza liminalna, faza przejściowa (ryt graniczny) - "Już nie" ani "Jeszcze nie"
3. Faza posliminalna, faza integracji (ryt włączenia) - "Już"

Zdaniem antropologów i badaczy kultury przechodzeniu progów zawsze towarzyszą obrzędy i rytuały i to samo dotyczy przechodzenia z jednego statusu do drugiego

Zmiana statusu: dziecko - uczeń - wymaga rytuału przejścia granic społecznych mikrosystemu domu i szkoły

Do rytuałów włączenia w rolę ucznia można zaliczyć m.in.:
- akty powitania dzieci z nauczycielem
- zmiana obuwia w szkole
- ubranie na galowo w kolorze czarno-białym, granatowo-białym
- pasowanie na ucznia
- tańce i śpiewy starszych kolegów witających nowicjuszy

Dziecko, przekraczając próg szkoły, zostaje fizycznie i emocjonalnie oddzielone, odseparowane od domu

Wszystko w szkole jest dla niego nowe, obce, nieoswojone. Brakuje znajomych elementów rzeczywistości, nie ma bliskich, znaczących osób i rzeczy. Dziecko otrzymuje komunikat "Teraz sam".

W szkole ma zapomnieć o domu i skupić się na wymaganiach, które są wobec niego formułowane, np.:
- siedzenie w ławce
- wstawanie na określony sygnał
- mówienie w odpowiednim momencie
- ciągłe czekanie na coś.

Nowa rzeczywistość, w którą wchodzi dziecko, jawi mu się jako środowisko chaosu, a chaos jest dla dziecka ogromnym dyskomfortem.

Zupełną nowością dla dzieci jest hałas i szum podczas przerw. Natężenie tego dźwięku jest znacznie wyższe niż podczas zajęć. W takich warunkach u wielu dzieci rodzi się rozczarowanie i tęsknota za byciem przedszkolakiem.

Coraz częstsze fobie szkolne, już w początkach edukacji wiążą się z brutalnym zderzeniem z rzeczywistością szkolną.

Etap włączenia dziecka do społeczności szkolnej następuje wtedy, gdy:
- dziecko wie, co to znaczy być uczniem i stosuje się do tego
- wie, gdzie siedzi, ma swoją ławkę i posłusznie do niej wraca
- podnosi do góry dwa palce, gdy chce coś powiedzieć
- wstaje, kiedy wchodzi nauczyciel, jest grzeczne
- i w końcu pasowanie na ucznia przypieczętowuje fazę (ryt) włączenia.

Pełny proces przyswajania roli ucznia obejmuje następujące etapy:
1. Wchodzenie w rolę
2. Pełna adaptacja do roli
3. Twórcze przekraczanie roli.

Etap 1. Wchodzenie w role obejmuje:
a) fazę orientacyjną - zdobywanie podstawowych informacji, co do przepisu roli i warunków jej realizacji, czyli jest to rozpoznanie zakresu oczekiwań i wymagań społecznych
b) fazę poznawczą - uczenie się, głównie przez naśladowanie postępowania innych, zgodnego z przepisem roli. Jest to jedynie odtwarzanie "zewnętrznej formy" roli bez jej rozpoznania, analizy i sensu

Etap 2. Pełna adaptacja do roli obejmuje
a) faza adaptacji - coraz sprawniejsze i bardziej efektywne realizowanie przepisu roli, dzięki adekwatnemu posługiwaniu się wiedza i umiejętnościami
b) faza innowacji - czyli wprowadzenie zmian do przepisu roli jednak w ramach rozpoznanej konwencji. Zmiany nie dotyczą celów działania i ich uzasadnień, ale głównie procedur postępowania i warunków oraz organizacji działania

Etap 3.Twórcze przekraczanie roli obejmuje:
a) faza adaptacji twórczej - wyraża się w kreatywnym, zindywidualizowanym posługiwaniu się już posiadaną wiedzą, umiejętnościami i doświadczeniami
b) faza samorealizacji - pełnienie roli podporządkowane jest przede wszystkim osobistym celom jednostki i jej wizji własnego rozwoju.

Rodzice wraz z dzieckiem przechodzą przez próg szkoły
- przejście dziecka z roli przedszkolaka w rolę ucznia obejmuje także jego rodzinę
- rodzice i rodzeństwo także zmieniają społeczny status, bycie matką, ojcem ucznia jest nową tożsamością rodzica
- często oczekiwania szkoły wobec rodziców są dla niech zupełnie niezrozumiałe
- szkoła często widzi w rodzicu jedynie tego, którego funkcją jest przyprowadzenie dziecka pod próg. Nie zauważa, że on sam o ten próg może się potknąć

Wynika to z faktu, że uczucia rodzica są tożsame z uczuciami dziecka. jeśli dziecko się stresuje, rodzic odczuwa to samo. Niektórzy uznają że sami rodzice przeżywają pójście dziecka do szkoły bardziej niż ono samo.

Jakie inne uczucia towarzyszą rodzicom?

Faza 1. separacji - zaczynają przeżywać uczniowskie nastroje, chociaż sami nie siedzą w ławce szkolnej. Mają wątpliwości, do której szkoły dziecko wysłać, która szkoła spełni ich oczekiwania Na tym etapie można rodzicom pomóc, zachęcając ich do poznawania szkoły

Faza 2. "przejściowa" - rodzice finansują i przygotowują wyprawkę szkolną, a więc jest to dla nich czas zakupów ta faza mogłaby obejmować spotkanie nauczyciela z rodzicami uczniów (wycieczka po szkole i spotkanie wychowawcą w mniej oficjalnych warunkach.

Faza 3. - nauczyciele nie mają często wizji współpracy z rodzicami.4- nie ma czasu na osobisty kontakt rodzica z wychowawcą, dlatego podstawową formą komunikacji w wielu szkołach jest dzienniczek do korespondencji.

Jak zatem pomyślnie przekroczyć próg szkoły?
- otoczenie ma zdecydowany wpływ na to, co dziecko wie o szkole - pozytywne opinie na temat szkoły zapobiegają powstaniu strachu i niechęci do szkoły.
- powinny być projektowane wspólne aktywności dzieci, rodziców i nauczycieli szkole
- opiekun dla dziecka z dala od nauczyciela - włączyć starszych uczniów
- warto jest przedstawić dzieciom personel szkoły
- troska wychowawcy klasy o integrację uczniów.



By Sylwia Duszyńska