Wykład 1 - 26.02.2015

Dr Bernardyna Ceglińska
*zaliczenie – pisemne, listy (czytane), zwolnienia lekarskie*
Konsultacje: środa 17:00-19:00 i czwartek 13:00-15:00 p.27

SPECYFIKA EDUKACJI WCZESNOSZKOLNEJ

Miejsce pedagogiki wczesnoszkolnej wśród nauk pedagogicznych
W obszarze pedagogiki wyodrębniono liczne subdyscypliny. Wśród nich wymieniane są najczęściej:
⋄ pedagogika przedszkolna
⋄ pedagogika wczesnoszkolna
⋄ teoria nauczania (teoria kształcenia, dydaktyka)
⋄ teoria wychowania
⋄ pedagogika społeczna
⋄ pedagogika opiekuńcza
⋄ pedagogika pracy
⋄ pedagogika dorosłych (andragogika)
⋄ pedagogika zdrowia
⋄ pedagogika kultury (kulturalno-oświatowa)
⋄ pedagogika szkoły wyższej (dydaktyka szkoły wyższej)
⋄ pedagogika wojskowa
⋄ pedagogika porównawcza
⋄ historia oświaty i wychowania.

Przedstawiony podział nauk pedagogicznych jest tylko jednym z możliwych. Istnieją również inne klasyfikacje subdyscyplin pedagogicznych.

Pedagogika wczesnoszkolna nazywana:
⋄ edukacją wczesnoszkolną
⋄ nauczaniem początkowym
⋄ edukacją elementarną

Koncentruje swoje zainteresowania na osobie dziecka w wieku od 6 do 9/10 roku życia, czyli dzieci znajdujących się w młodszym wieku szkolnym.
Okres ten uznawany jest za szczególnie ważny dla całego rozwoju człowieka. Ten wiek określa się jako:
⋄ wiek rozumu – intensywny rozwój intelektualny ucznia, wyrażający się w jego przejściu od rozumowania przedoperacyjnego do rozumowania operacyjnego (faza myślenia konkretno-obrazowego)
⋄ wiek pamięci – duża łatwość w zapamiętywaniu dużej liczby nowych słów, liczb, nawyków ruchowych, zasad rozwiązywania zadań różnego typu, w tym zadań typowo szkolnych
⋄ wiek społeczny – tendencja do uczestnictwa w życiu zbiorowym klasy szkolnej i grup rówieśniczych
⋄ wiek aktywności – skłonność do podejmowania wielorakich form aktywności, angażowanie się w zabawę oraz naukę
⋄ wiek ekspansji – potrzeba wyrażania własnych przeżyć poprzez zabawę i twórczą działalność, podejmowana jest ona spontanicznie i przejawia się poprzez ruch, taniec, śpiew, rysowanie, malowanie, konstruowanie itp.

Edukacja wczesnoszkolna jest to pierwszy (propedeutyczny, wstępny) cykl kształcenia i wychowania, obejmuje klasy I-III. Wyodrębnienie tego cyklu zostało podyktowane przesłankami psychologicznymi.

Cykle procesu dydaktyczno-wychowawczego:
VII – studia doktoranckie
VI – studia magisterskie
V – wyższe szkolnictwo zawodowe
IV – liceum
III – gimnazjum
II – klasy IV-VI
I – edukacja wczesnoszkolna klasy I-III

Elementy specyficzne w odniesieniu do cyklu wczesnoszkolnego:
1. Rola – inna niż w pozostałych cyklach.
2. Cele – własne, inne od celów w pozostałych cyklach.
3. Zadania – edukacja wczesnoszkolna ma swoją wartość zadań, pewne zadania są bardziej wartościowe niż w innych cyklach.
4. Funkcje – pełni je inaczej niż inne cykle.
5. Dotyczy innych uczniów (ich wiek).
6. Praca nauczyciela w tym cyklu.

Rola – edukacja wczesnoszkolna pełni rolę edukacji wstępnej (propedeutycznej). Jest swoistym fundamentem dalszej edukacji.

Cele:
1. Wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia – (cel nadrzędny).
2. Przygotowanie do nauki w klasach wyższych.
Im bardziej dbamy o wszechstronny rozwój ucznia, tym lepiej przygotowujemy go do dalszej nauki.

Zadania edukacji wczesnoszkolnej:
a) opiekuńczo-wychowawcze
b) kształcące
c) poznawcze
Podstawowym zadaniem edukacji wczesnoszkolnej (misją) – jest pomoc dziecku w odkryciu sensu szkoły, zrozumieniu tego, co to znaczy być i uczyć się w szkole.

Funkcje:
Funkcje to zespół zadań ukierunkowanych na realizację jakiegoś celu.
1. Funkcja opiekuńcza – troska o zdrowie, o rekreację, dbałość o bezpieczeństwo dzieci, zapewnienie warunków higienicznych.
2. Funkcja diagnostyczno-prognostyczna – stwierdzenie jak jest? i wnioskowanie na przyszłość czyli poznawanie poszczególnych dzieci i prognozowanie optymalnych dróg rozwoju.
3. Funkcja poznawcza – wyposażenie uczniów w wiadomości poprzez realizację wszystkich rodzajów edukacji w stopniu przewidzianym przez program.
4. Funkcja kształcąca – rozwijanie zdolności poznawczych, rozwijanie zainteresowań i uzdolnień uczniów, poznanie różnych sposobów uczenia się, rozwijanie elementarnych umiejętności: czytanie, pisanie, liczenie.
5. Funkcja kompensacyjno-wyrównawcza (korekta zastanego stanu rzeczy) – eliminowanie, łagodzenie lub rekompensowanie wszelkich odchyleń od normy jak: wady wzroku, słuchu, usuwanie wad wymowy, słownictwa pochodzenia środowiskowego, usuwanie przyczyn niepowodzeń szkolnych.
6. Funkcja wychowawcza – rozwijanie motywacji do nauki szkolnej, wyrabianie poszanowania dla własnej pracy i innych, kształtowanie postawy opiekuńczej wobec osób potrzebujących, do mienia społecznego, świata przyrody.

Uczniowie w edukacji wczesnoszkolnej
Cechy charakterystyczne ucznia w wieku szkolnym:
⋄ rozwój fizyczny – okres harmonii, dziecko fizycznie jest silne, zdrowie
⋄ rozwój społeczny – aktywnie uczestniczy w grupie pod kierunkiem dorosłego
⋄ rozwój emocjonalny – jest zdolne opanować silne emocje
⋄ rozwój umysłowy (intelektualny) – intensywny rozwój procesów poznawczych
(spostrzeganie dowolne, pamięć logiczna, podzielność uwagi, myślenie na poziomie konkretno-obrazowym).
*Zjawisko akceleracji

Nauczyciel w edukacji wczesnoszkolnej
Nauczyciel musi znać specyfikę kształcenia, znać możliwości dzieci w tym wieku.
Zadaniem nauczyciela jest pomoc dziecku zrozumieć:
⋄ co to jest szkoła?
⋄ jak ona funkcjonuje?
⋄ sens uczenia się pod kontrolą, wypełnienia obowiązków;
⋄ liczenia się z potrzebami innych ludzi w szkole: dzieci (uczniów) oraz dorosłych – nauczycieli i osób pełniących różne inne obowiązki.

Tak więc, nauczyciel musi zrozumieć:
⋄ że jego zadaniem jest nie tylko przekazywanie wiedzy (czyli wyposażenie dzieci w podstawowe szkolne umiejętności), ale zadanie podstawowe to uczynienie szkoły miejscem sensowym, tj. miejscem, w którym można zaspokajać swoje ważne potrzeby życiowe (dla dzieci w tym wieku to potrzeba uczenia się i potrzeba kontaktu z rówieśnikami).
W klasach I-III powinien uczyć jeden nauczyciel, ale zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej zajęcia z zakresu edukacji:
⋄ muzycznej
⋄ plastycznej
⋄ wychowania fizycznego
⋄ zajęć komputerowych
⋄ języka obcego nowożytnego
Można powierzyć nauczycielom posiadającym odpowiednie kwalifikacje określone w przepisach w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.
Zajęcia z edukacji zdrowotnej mogą być realizowane z udziałem specjalisty z zakresu zdrowia publicznego lub dietetyki, pielęgniarki lub higienistki szkolnej.