Wykład 3 - 08.04.2015

Profilaktyka w zakresie niepełnosprawności intelektualnej
Kobieta:
⋄ wczesna opieka prenatalna;
⋄ dbałość o dobry stan zdrowia;
⋄ poradnictwo genetyczne;
⋄ dobre odżywanie się;
⋄ unikanie używek;
⋄ zapobieganie przedwczesnym urodzeniom;
⋄ ochrona przed urazami i wypadkami;
⋄ zapobieganie i właściwe leczenie infekcji;
⋄ unikanie chorób przenoszonych drogą płciową.
Dziecko:
⋄ badania przesiewowe;
⋄ właściwe odżywianie;
⋄ unikanie zatruć substancjami chemicznymi;
⋄ zapobieganie urazom głowy;
⋄ szczepienia przeciwko chorobom zakaźnym;
⋄ właściwe leczenie infekcji;
⋄ wyeliminowanie maltretowania i zaniedbywania.
Społeczeństwo:
⋄ wyeliminowanie zagrożenia dzieci biedą;
⋄ powszechna dostępność programów interwencyjnych;
⋄ zapewnienie edukacji i wsparcia rodzinom;
⋄ usuwanie toksyn ze środowiska;
⋄ zapewnienie usług planowania rodziny;
⋄ powszechny dostęp do opieki zdrowotnej;
⋄ upowszechnienie szczepień.

Stereotypy na temat upośledzenia umysłowego
1. Upośledzenie umysłowe jest dziedziczne.
2. Rodziny osób z upośledzeniem umysłowym są patologiczne.
3. Upośledzenie umysłowe to to samo co choroba psychiczna.
4. Upośledzenie umysłowe wyraża się w charakterystycznych rysach i cechach twarzy.
5. Osoby upośledzone umysłowo są agresywne, często popełniają przestępstwa.
6. Osoby upośledzone umysłowo nie mogą pracować.
7. Osoby z upośledzeniem umysłowym są przez całe życie zależne od opieki i pomocy innych.
8. Osoby z upośledzeniem umysłowym to „wieczne dzieci”.
9. Osoby z upośledzeniem umysłowym nie są zdolne do uczuć wyższych, nie mogą nawiązywać trwałych związków emocjonalnych z innymi.
10. Osoby z upośledzeniem nie mają potrzeb seksualnych.
11. Osoby z upośledzeniem umysłowym mają zwiększone potrzeby seksualne i nie mogą ich kontrolować.
12. Najkorzystniejszym środowiskiem życia dla osób z upośledzeniem umysłowym jest środowisko zamknięte, izolowane.

Jakie są osoby z upośledzeniem umysłowym?
1. Są bardzo zróżnicowane w zakresie możliwości i ograniczeń, nawet w obszarze jednego stopnia upośledzenia.
2. Ich rozwój jest nieharmonijny – w jednych zakresach funkcjonują bardzo źle, w innych nieco poniżej normy, a w innych nawet w normie.
3. Najbardziej od normy odbiegają zdolności myślenia, rozwiązywania problemów abstrakcyjnych, nowych i złożonych.
4. Bardzo duże znaczenie dla ich rozwoju i poziomu funkcjonowania.
5. Największe trudności w funkcjonowaniu mają osoby upośledzone umysłowo z dodatkowymi zaburzeniami i schorzeniami (np. sensorycznymi, fizycznymi).
6. Osoby z upośledzeniem mogą wymagać całożyciowego wsparcia, ale najczęściej nie wyręczenia.
7. Niektóre z tych osób będą spędzać życie w warunkach chronionych, inne mogą żyć niezależnie (uzyskując okresowe, doraźne wsparcie).
8. Osoby z upośledzeniem łatwo tracą to, czego się nauczyły, jeśli umiejętności te nie są podtrzymywane i należycie wykorzystywane.
9. Nawet osoby z głębokim upośledzeniem umysłowym i dodatkowymi zaburzeniami, leżące przez całe życie wymagają stymulacji w rozwoju.



Osoby upośledzone umysłowo o dorosłości – czym jest dorosłość
„Człowiek dorosły to taki, który wie o wszystkim i potrafi załatwić różne sprawy.”
„Człowiek dorosły potrafi się opiekować innymi,”
„Osoba dorosła ma wykształcenie.”
„Osoba dorosła sama wydaje swoje pieniądze.”
„Dorosła osoba jest dobra, sumienna, pracowita, odpowiedzialna.”
„Dorosłość jest wtedy, jak się jest dorosłym. Człowiek dorosły zakłada rodzinę, chodzi do pracy, po pracy zjada obiad i nudzi się.”
„Wchodząc w dorosłe życie, człowiek czasami robi się słabszy psychicznie, czasami może dostać sklerozy po 30.”
„Jak człowiek ma 40 lat, to już jest taki stary, że nie może żenić się.”
„Człowiek dorosły musi chodzić do pracy, bo go żona będzie biła.”

1. Dorosłość, czyli „wszystko można robić”
„Jestem dorosły, lepiej być dorosłym. Dorosły odkurza. Trzeba sprzątać. Wszystko można robić. Mieszkam z rodzicami aż do śmierci. Mogę zapisać się do piłki nożnej. Mieszkałbym w klubie, z żoną. Poznać dziewczynę. Mieszkanie trzeba kupić. Znaczy będę mieszkać z mamą, tatą i żoną. Będzie miejsce. Pytałem się mamy. Mama powiedziała: „Bierz Andżelikę”. Mieszkałbym z żoną. Sprzątałbym, żona prałaby pieluchy. Chciałbym dzieci.”
„Dorosłym być to znaczy mieć prawo do różnych rzeczy. Jak się ma 18 lat. A może już od 16? Jak się jest dorosłym można do późna oglądać telewizję. Dorośli mogą wychodzić sobie gdzie chcą. Lepiej być dorosłym niż dzieckiem.”
2. Dorosłość, czyli prawo do życia seksualnego
„Jestem dorosły. Chciałbym robić seks. Mógłbym mieć żonę, ale nie zawsze. Miłość to jest seks, na filmach widziałem, w gazetach też. Lubię wszystkie dziewczyny. Podobała mi się kiedyś dziewczyna, chciałem się zaprzyjaźnić. Kogoś kochać, to znaczy idziesz do łóżka. Całują się, rozbierają. Dzieci biorą się z brzucha. Widziałem w telewizji. Chciałbym mieć dziecko, ale ja bym nie mógł urodzić. Mężczyzna nie może, tylko kobieta.”
„Jestem dorosła. Lubię oglądać filmy, jak się całują. Z Tomkiem też się całowałam. Czemu nie? Chcę mieć dzieci – 12. Dam radę wychować, bardzo lubię małe dzieci.”
3. Dorosłość, czyli odpowiedzialność
„Ja już jestem dorosła, lepiej być osobą dorosłą. Dorosły to ma dużo obowiązków. Ja mam dużo obowiązków domowych. To jest zmywanie naczyń, wychodzenie ze śmieciami. Też sprzątam i odkurzam. Ale prać nie umiem. Gotować też nie umiem. Ale potrafię zrobić śniadanie i kolację – kanapki wychodzą mi najlepiej… Bardzo lubię czytać też książki, ale ich nie pamiętam. To są już dorosłe książki, nie bajki dla dzieci. Mama mi wybiera książki, kupuje mądre książki.”
„Dorosły to się jest, jak się jest odpowiedzialnym, jak się pilnuje dzieci na przykład albo jak jestem odpowiedzialna za komisję… Ja jestem dorosła.”
4. Dorosłość, czyli odpowiedni wiek
„Jestem już dorosła. Jak ma się tyle lat co ja, to już się jest dorosłym. Mam dowód. Można już do samolotu. Leciałem z tatą. Podobało mi się.”

„Nie czuję się osobą dorosłą, bo nie jestem całkiem samodzielna, czasami muszą mi pomagać.”
„Dorosły jest wtedy, kiedy już nie ma rodziców.”
„Nie jestem dorosły, bo jestem dzieckiem swojej mamy.”
„Chciałbym, aby moja mama się do mnie nie wtrącała, a ona cały czas mówi, co mam robić. Może pomóc, podpowiedzieć, ale ja chciałbym sam sobie dawać radę z różnymi sprawami.”
„Dopóki będę z mamą, to mama będzie się mną opiekowała.”
„Wszyscy powtarzają, że nie jesteś już dzieckiem, jesteś osobą dorosłą. Ale jak się a rodziców, to nie jest się dorosłym.”
„Dorosłym się jest jak się ma 18 lat. Ja nie chcę być dorosła, bo dorosły ma dużo problemów.”
„Czuję się dorosły; mam 25 lat, ale tak naprawdę to dorosłym się jest wtedy, jak się ma mieszkanie i własną rodzinę, a ja będę ciągle z rodzicami.”
„Mógłbym towar w sklepach układać.”
„Jak skończę szkołę, to bym chciała zostać kucharzem. Kucharzem mogłabym być – gotuję mamie pierogi, sałatki. Pracowałabym w jakiejś kuchni, mogłabym w warsztatach.”
„I chciałbym być kierownikiem. Albo ratownikiem.”
„Najbardziej to chciałabym być szefem. Wszyscy musieliby coś robić, a ja bym się patrzyła. Pilnowała ich.”
„Jak skończę szkołę, to chcę pracować. Będę nauczycielką. Takie duże dzieci bym uczyła. Studentów. Mój wujek to uczył studentów. Żeby uczyć studentów, to trzeba studiować. Ale nie chcę studiować. Myślę o takich dzieciach… o gimnazjalistach. I jeszcze chcę zostać szpiegiem”
„Ja chciałbym być lekarzem. Lekarz musi pomagać chorym.”
„Ja to chciałabym być psychologiem. On to pisze i słucha dzieci.”
„Chciałabym wyjść za mąż. Można już w wieku 16 lat. Jeszcze nie wiem, czy lepiej byłoby mieszkać z mężem. Ja chciałabym kiedyś mieć dzieci, dwójkę. Chciałabym kiedyś mieć swoją rodzinę… ale i rodziców. Mój mąż musi być szarmancki, romantyczny i żeby robił mi kolacje i śniadania do łóżka. Żeby pomagał mi chować dzieci. Żeby był miły, ciepły.”
„Nie chciałbym mieszkać bez mamy. Nie wyobrażam sobie. Męża bym chciała, ale żebym tu mieszkała z mamą. Dzieci też bym chciała, ale nie z zespołem Downa. Chciałabym mieć narzeczonego.”
„Moje marzenia: pojechać za granicę. Byłem na Węgrzech i w Niemczech. Najbardziej chcę do Włoch, na zawody. Będę wygrywać.”
„Chciałbym najbardziej mieć laptop. Chciałbym dostać książkę z seksem. Są takie książki. Na warsztatach chłopak miał. Lubię patrzeć na ładne dziewczyny. Widziałem, jak chłopak całował się z dziewczyną przy furtce. Chciałbym nauczyć się całować.”

Wg Dąbrowskiej bycie osobą dorosłą z NI oznacza: prawo do wsparcia, realizacji potrzeb, rozwoju, zrozumienia swoich ograniczeń, wyrażania siebie.

Formy dorosłego życia osób z niepełnosprawnością intelektualną w Polsce
⋄ Domy Rodzinne;
⋄ Domy Pomocy Społecznej;
⋄ Rodzinne Domy Pomocy;
⋄ Mieszkania Chronione;
⋄ Niezależne życie w rodzinie prokreacji.

Domy Pomocy Społecznej
Dla: osób wymagających całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogących samodzielnie funkcjonować w codziennym życiu.
Sposób kierowania: osobę kieruje się do domu pomocy społecznej odpowiedniego typu, zlokalizowanego jak najbliżej miejsca zamieszkania (z możliwymi wyjątkami wynikającymi z określonych okoliczności). Niezbędne jest uzyskanie zgody tej osoby lub jej przedstawiciela ustawowego.
Czemu służy: dom pomocy społecznej świadczy usługi bytowe, opiekuńcze, wspomagające i edukacyjne, w zakresie i formach wynikających z indywidualnych potrzeb osób w nim przebywających. Dom pomocy społecznej może również świadczyć usługi opiekuńcze i specjalistyczne usługi opiekuńcze dla osób w nim niezamieszkujących.
Podstawowe zasady działania: organizacja domy pomocy społecznej, zakres i poziom usług świadczonych przez dom uwzględnia w szczególności wolność, intymność, godność i poczucie bezpieczeństwa mieszkańców domu oraz stopień ich fizycznej i psychicznej sprawności.

Domy Pomocy Społecznej, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone, dzielą się na następujące typy domów, dla:
1) osób w podeszłym wieku;
2) osób przewlekle somatycznie chorych;
3) osób przewlekle psychicznie chorych;
4) dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie;
5) dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie;
6) osób niepełnosprawnych fizycznie.

Dom Pomocy Społecznej może być prowadzony w jednym budynku łącznie dla:
1) osób w podeszłym wieku oraz osób przewlekle somatycznie chorych;
2) osób przewlekle somatycznie chorych oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
3) osób w podeszłym wieku oraz osób niepełnosprawnych fizycznie;
4) osób dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie oraz dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie.

Rodzinne Domy Pomocy Społecznej
(Rozporządzenie MPiPS z dnia 11 lipca 2012 w sprawie organizacji rodzinnych domów pomocy)
Organizator: osoba fizyczna lub organizacja pożytku publicznego.
Mieszkańcy: osoby starsze lub osoby niepełnosprawne; osoby starsze z niep. kierowane są do domów dla starszych.
Usługi: osobom przebywającym w rodzinnym domu pomocy zapewnia się, dostosowane do ich sprawności psychofizycznej, całodobowe:
1) usługi bytowe:
a) miejsce pobytu
b) wyżywienie
c) utrzymanie czystości
2) usługi opiekuńcze:
a) udzielanie pomocy w zaspakajaniu codziennych potrzeb życiowych
b) pielęgnację, w tym pielęgnację w czasie choroby
c) kontakty z otoczeniem
d) inne czynności wynikające z indywidualnych potrzeb

Osobom niepełnosprawnym rodzinny dom pomocy umożliwia korzystanie z usług terapeutycznych i rehabilitacyjnych oraz udział w aktywizacji zawodowej.

Mieszkania Chronione
(Ustawa o pomocy społecznej (2004 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2012r. w sprawie mieszkań chronionych)
Mieszkanie Chronione jest formą pomocy społecznej przygotowują osoby tam przebywające, pod opieką specjalistów, do prowadzenia samodzielnego życia lub zastępująca pobyt w placówce zapewniającej całodobową opiekę. Mieszkanie chronione zapewnia warunki samodzielnego funkcjonowania w środowisku, w integracji ze społecznością lokalną.
Mieszkanie Chronione może być prowadzone przez każdą jednostkę organizacyjną pomocy społecznej lub organizację pożytku publicznego.

Wsparcie świadczone w mieszkaniach chronionych obejmuje m.in.:
1) poradnictwo specjalistyczne
2) naukę lub utrzymywanie posiadanego poziomu sprawności w zakresie:
a) samoobsługi
b) samodzielności życiowej
c) rozwijania kontaktów społecznych
d) pełnienia ról społecznych
3) pomoc w:
a) przemieszczaniu się
b) wykonywaniu czynności niezbędnych w życiu codziennym
c) realizacji kontaktów społecznych
d) zagospodarowaniu czasu wolnego, w tym z wykorzystaniem usług dostępnych w środowisku lokalnym
e) ubieganiu się o uzyskanie mieszkania


Małżeństwo a niepełnosprawność intelektualna
Kodeks Prawa Kanonicznego Kanon 1095 (Rozdział IV: Zgoda małżeńska) stanowi, iż „niezdolni do zawarcia małżeństwa są ci, którzy:
1o są pozbawieni wystarczającego używania rozumu;
2o mają poważny brak rozeznania oceniającego co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich wzajemnie przekazywanych i przyjmowanych;
3o z przyczyn natury psychicznej nie są zdolni podjąć istotnych obowiązków małżeńskich.”

W kodeksie rodzinnym i opiekuńczym (art. 12, §1) stwierdza się: „Nie może zawrzeć małżeństwa osoba dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa”.
Zgodnie z art. 12, paragrafem 2 tego kodeksu niedorozwój umysłowy osoby może być również podstawą ubiegania się o unieważnienie związku.

Czynniki istotne dla związków małżeńskich osób z NI (wg ks. A. Bartoszka)
Czynniki wskazujące na zdolność do realizacji życia małż.:
⋄ rozumienie samego małżeństwa jako trwałego związku i pragnienie jego zawarcia
⋄ posiadanie ogólnej wiedzy w sferze działań seksualnych
⋄ ogólna znajomość obowiązków małżeńskich
⋄ deklaracja pomocy małżonkom ze strony rodziny, instytucji (pracownik socjalny) czy osoby towarzyszącej (np. we wspólnocie)
⋄ zdolność do odpowiedzialności materialnej za przyszłą rodzinę
Czynniki utrudniające:
⋄ brak wiedzy na temat istoty małżeństwa i związanych z nim obowiązków
⋄ brak wiedzy o skutkach działań seksualnych
⋄ pragnienie zawarcia małżeństwa wyrażane przez inne osoby (np. rodziców)