Wykład 1 - 27.02.2015

Dr hab. Teresa Parczewska
Konsultacje: środa 11:00-13:00, piątek 15:00-17:00, p.23
Zaliczenie końcowe w formie testu + 1/2 pytania otwarte.
Obecność obowiązkowa! Nieobecność – odróbka.
1 nieobecność = 0,5 oceny w dół.

Literatura:
1. Bilewicz-Kuźnia B., Parczewska T., Metoda projektów w edukacji dziecka, Warszawa 2010.
2. Karbowniczek J., Kwaśniewska M., Surma B., Podstawy pedagogiki przedszkolnej z metodyką, Kraków 2011.
3. Karwowska-Struczyk M., Edukacja przedszkolna. W poszukiwaniu innych rozwiązań, Warszawa 2012.
4. Klim-Klimaszewska A., Pedagogika przedszkolna z metodyką, Warszawa 2010.
5. Klus-Stańska D., Konteksty teoretyczne nadawania znaczeń przez dzieci. Wokół pytań o rozumienie pedagogicznego wsparcia, [w:] W. Puślecki (red.), Wspieranie rozwoju dzieci w procesie wczesnej edukacji, Wrocław, 2008.
6. Krauze-Sikorska, Kinga Kuszak, Aktywna edukacja w przedszkolu i szkole, Poznań, 2010.
7. Parczewska T. (red.), Psychopedagogiczne problemy rozwoju i edukacji dziecka, Lublin, 2010.
8. Parczewska T., Bilewicz-Kuźnia B. (red.), Wychowanie przedszkolne w Polsce i na świecie, Lublin 2013.

Zakres tematów:
1. Dziecko i dzieciństwo - przeszłość, teraźniejszość, przyszłość.
2. Znaczenie wychowania przedszkolnego dla rozwoju dziecka.
3. Potrzeby małego dziecka i sposoby ich zaspokajania.
4. Organizacja wychowania przedszkolnego w Polsce - stan, istota, wartość w rozwoju.
5. Edukacja przedszkolna w procesie zmian na tle porównawczym z trendami europejskimi - wyzwania XXI wieku.
6. Kompetencje nauczyciela przedszkola.


„Dzieciństwo nie jest w nas rzeczą, która umiera lub wysusza się, dopełni wszyscy swego cyklu.
Nie jest ono wspomnieniem, lecz najżywotniejszym skarbem, który ciągle wzbogaca nas na przekór nam samym. „
Franz Hellens

Kim jest dziecko?
⋄ Dziecko – jednostka ludzka w najwcześniejszej fazie jej rozwoju, nadzieja każdego społeczeństwa. (W. Pomykało 1993)
⋄ Dla rodziców dzieckiem jest każdy ich potomek – od noworodka do człowieka dorosłego.
⋄ W potocznym rozumieniu – jednostka ludzka od narodzin do końca wczesnego okresu szkolnego, w Polsce do końca nauczania początkowego.
⋄ W przepisach prawa w Polsce – osoby do 18 roku życia.
⋄ Dziecko – każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletniości. (Ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka, Dz. U. 2000)
⋄ Dziecko – każda istota ludzka w wieku poniżej osiemnastu lat. (Konwencja o Prawach Dziecka Dz. U. 2000)
⋄ Dziecko – człowiek od momentu poczęcia. Jest ono bytem osobowym, jest osobą, która od samego początku swego życia ma nienaruszalną godność osoby i podmiotowość prawną. (Józef Wilk 2003)

Przynależność do grupy dzieci i młodzieży – kryterium biologiczne (wiek)


Czym jest dzieciństwo?
⋄ Stan bycia dzieckiem, nieodnoszący się do indywidualnego dziecka i sugerujący istnienie, odmiennej, oddzielnej i fundamentalnie innej grupy lub kategorii społecznej. (M. J. Kehily 2008)
⋄ Czas i etap rozwoju, wzrastania, dojrzewania, uczenia się ról, terminowania do dorosłości. (B. Smolińska-Theiss 2003)
⋄ Pewne stadium życia, etap rozwoju.
⋄ Przejściowy okres w życiu jednostki.
⋄ Obszar wpływów wiążących dziecko z instytucjami szkolnymi i pozaszkolnymi.
⋄ Los człowieka wpisany w ludzką biografię. (J. Izdebska 2000)

Dwa ujęcia dzieciństwa (B. Smolińska-Theiss 2003)


Dziecko i dzieciństwo w ujęciu historycznym
⋄ Do połowy XV wieku – brak dzieciństwa jako odrębnego etapu w życiu człowieka.
⋄ Wiek XVI – dostrzega się dziecko, brak poprawy jego sytuacji, brak koncepcji dzieciństwa.
⋄ Wiek XVII – prawdopodobny początek systematycznego zainteresowania się dzieckiem i dzieciństwem w dyskursach naukowych.
⋄ Pojawiają się dwa stanowiska wobec dziecka:
- pierwsze – widoczne w środowisku rodzinnym – traktowanie dziecka jak uroczą, wdzięczną zabawkę.
- drugie – widzenie w dzieciach tworów Boga, które powinno się ochraniać i wychowywać. (P. Aries 1995)
⋄ Wiek XVIII stał się punktem zwrotnym w uznaniu dzieciństwa jako okresu z własnymi wyróżniającymi je potrzebami.
Charakterystyczne dla tego czasu są następujące wydarzenia związane z dzieciństwem:
- dostrzeżenie rozwoju człowieka jako szeregu etapów, wśród których dzieciństwo jest potomstwem między niemowlęctwem a dorosłością
- pojawienie się ubranek dla dzieci
- edukacja dzieci
- prawa odróżniające przestępstwo popełnione przez dziecko od popełnionego przez osobę dorosłą
- gry przeznaczone dla dzieci (w połowie XVIII wieku wynaleziono układanki i gry podróżnicze z zastosowaniem kości)
- coraz bardziej troskliwe podejście rodziców do ich potomstwa

Etapy badań na dzieciństwem
→ Pierwszy z nich – łączy się z rozwojem psychologii dziecka. W literaturze niemieckiej określano ten etap jako Kindsein, tj. dziecięctwo.
→ Późniejsze badania nad historią i etnografią dzieciństwa postawiły tezę, że dzieciństwo jest nie tyle tworem natury, ale przede wszystkim rezultatem działania kultury.
→ Przełomowy okres kształtowania się współczesnego dzieciństwa – oświecenie.

Jean-Jacques Rousseau (1632-1704)
„Emil, czyli o wychowaniu” (1693)

John Locke (1712-1778)
„Myśli o wychowaniu” (1762)



→ Wielu badaczy kultury, cywilizacji zwraca uwagę na krytyczny wiek XIX w podejściu do dziecka i dzieciństwa – zniewolenie dzieciństwa.
→ O losie dzieci, o ich sytuacji rozpisują się wielcy twórcy epoki, a także spadkobiercy Rousseau: H. Pestalozzi, R. Owen, F. Fröbel, M. Montessori, B. Trendowski, J.W. Dawid, J. Piaget, A. Gesell, A.S. Neill, a także pisarze: E. Zola, B. Prus, E. Orzeszkowa, M. Konopnicka, H. Sienkiewicz, P. Chmielowski, A. Dygasiński i inni.
→ Zygmunt Freud i jego dzieło: „Objaśnianie marzeń sennych” oraz John Dewey i książka: „Szkoła i społeczeństwo”, dokonują puenty ewolucji koncepcji dzieciństwa od XVII do XX wieku.
→ W 1900 roku za sprawą Ellen Key i jej książki pt. „Stulecie dziecka” oraz zwolenników tzw. Nowego Wychowania, dziecko i jego rozwój postawione zostaje w centrum zainteresowania.
→ W polskiej pedagogice i publicystyce swoiste poglądy na dziecko, jego rozwój i wychowanie prezentował Janusz Korczak – pisarz, lekarz, pedagog, psycholog, organizator opieki nad dzieckiem, rzecznik jego praw i spraw oraz badacz świata dziecięcego.
→ Wiek XX miał być stuleciem dziecka, wyzwolił dzieci z niewolniczej pracy, biedy i wielu innych plag wczesnego kapitalizmu. Był wiekiem z jednej strony bogatego proklamowania praw dziecka i ochrony jego godności ale z drugiej – rzeczywistość minionego wieku okazała się wobec dzieci okrutna i nieludzka.
→ Lata 80 XX wieku – eksplozja badań nad historią dzieciństwa, nad dzieciństwem w różnych kulturach i społeczeństwach. Dominuje w nich widzenie dzieciństwa w perspektywie charakterystycznych dla niego przestrzeni społecznych:
- rodzina
- kultura dziecięca obejmująca kontakty dziecka z telewizją, kinem, grami komputerowymi.

Współczesne obrazy dziecka i dzieciństwa