Wykład 6 - 26.03.2015

Cd. Środowiska lokalnego

Stopień istnienia danej zbiorowości lokalnej oznacza występowanie rosnącej lub malejącej siły więzi społecznej, rosnącej lub malejącej świadomości osobistych powiązań i zależności od otoczenia, rosnącego lub malejącego znaczenia wzorów zachowań i sprawowania kontroli nad jednostką w jej własnych odczuciach.

Warunkiem kształtowania się więzi społecznej jest styczność przestrzenna i łączność psychiczna.

Styczność przestrzenna – czyli postrzeganie obecności drugiego człowieka jako pewnej stałej, to świadomość potencjalnego ustawicznego kontaktu z drugim człowiekiem, to wreszcie „wpisanie” tego człowieka do naszej przestrzeni życia.
Z tego właśnie powodu pedagogika społeczna nie przypisuje miana środowiska lokalnego zbiorowości wielkiego miasta. W granicach wielkiego miasta może kształtować się wiele środowisk lokalnych, całe zaś wielkie miasto odpowiadać może pojęciu środowiska okolicznego.

Drugim warunkiem istnienia więzi społecznej w zbiorowości lokalnej jest łączność psychiczna. Oznacza ona nawiązanie związków trwałych, bezinteresownych z innymi ludźmi ze swojego lokalnego środowiska dyktowane społeczną naturą bądź poczuciem wzajemnej służebności, niezbędności.
Łączność psychiczna rodzi się bowiem na gruncie swoistej identyfikacji czyli utożsamiania się z innymi ludźmi na płaszczyźnie etnicznej, zawodowej, religijnej.

3. Cechy charakterystyczne społeczności miejskiej i wiejskiej

Na Polskę należy patrzeć jako na kraj o dwóch odmiennych typach środowisk lokalnych: miejskim i wiejskim. Obydwa są nośnikami godnych uwagi wartości. Oba trawią różnorodne zagrożenia i patologie i w obu można dostrzec niepokojące kierunki przemian.
Granice między miastem a wsią są kategorią umowną i dla pedagogiki społecznej wyznaczane są funkcją jaką spełniają wobec jednostki i właściwościami środowiskowymi.

Do cech charakterystycznych dla społeczności miejskiej mających znaczenie w procesie socjalizacji należą:
1) Uczestnictwo mieszkańców a w szczególności młodzieży w wielkiej liczbie grup celowych.
2) Dominacja więzi rzeczowych w życiu społecznym i powierzchowny charakter stosunków międzyludzkich.
3) Obniżenie społecznego znaczenia rodziny i zanik tradycyjnych autorytetów.
4) Bezosobowa i nierygorystyczna kontrola społeczna. Dominacja postaw przyzwalających i izolacyjnych.
5) Anonimowość życia i działania.
6) Zanik instytucji sąsiedztwa. Życie towarzyskie regulowane raczej kryteriami zawodowymi niż terytorialnymi.
7) Tolerancja wobec różnic, racjonalizacja myślenia i sekularyzacja (przejście określonego podmiotu spod władzy kościelnej do świeckiej) zachowań obyczajowych.
Wielka ruchliwość przestrzenna i możliwości dla przemieszczeń społecznych i awansu.
9) Ogromne zróżnicowanie struktury zawodowej i uwarstwienia społecznego.

Oto charakterystyczne cechy środowiska wiejskiego:
1) Mała zbiorowość i ograniczenie przestrzenne.
2) Poczucie jedności i poczucie względnej izolacji.
3) Dominacja rolniczego charakteru pracy i instytucji.
4) Społeczny charakter instytucji kultury i obsługi.
5) Specyficzny układ autorytetów osobowych i instytucjonalnych.
6) Dominacja przyrody i przyrodniczy rytm życia zawodowego.
7) Kultura ludowa i folklor jako ważne składniki świadomości społecznej.
Presja zewnętrznego świata informacji i kultury.
9) Postępująca dezintegracja więzi pod wpływem czynników migracyjnych i kulturowych.
10) Narastające konflikty wewnętrzne międzypokoleniowe.